Karamanlı’da Gezilecek Yerler & Karamanlı Gezi Rehberi, Burdur

Burdur’un yaklaşık 6000 nüfuslu ilçesi Karamanlı, aynı zamanda benim doğum yerim. İlkokulu Karamanlı’da bitirdim, ailem orada yaşıyor. Karamanlı, ben ilkokuldayken ilçe olduğundan benim için hala “köy”, “köyüm” yani memleketim. Memleketime bir de gezgin gözüyle bakıp Karamanlı’da gezilecek yerler, Karamanlı’da ne yenir, tarihçesi, ulaşımı gibi bilgileri Karamanlı gezi rehberi niteliğindeki bu yazıda topladım. Yolunuz bizim oralara düşerse köyümü ziyaret edip gezmenizi çok isterim, keyifli okumalar!

Karamanlı’nın Tarihçesi

Karamanlı’nın bulunduğu coğrafyada Neolotik Çağ’dan beri yerleşim varmış. Verimli Karamanlı Ovası bu bölgeyi cazip kılmış. Bu çevrede höyükler, Ardıçlık Tepesi’nde mağaralar, yazılı taşlar, lahit mezarlar bulunuyor olsa da pek sahip çıkan yok maalesef.

Persler, Hititler, Pisidler, Likyalılar, Romalılar gibi farklı medeniyetlerin yolu buralardan geçmiş. Benim Karamanlı Ovası’nda en sevdiğim şey, uçsuz bucaksız ovanın bitiş çizgisinin Torosların uzantısı olan tepeler olması. Balkondan bakınca yemyeşil ova dağlara kadar devam eder, çocukken o dağların arkasında deniz var sanırdım, çok yanlış da sayılmaz hani. Dağları aşınca ya Antalya ya da Fethiye’ye çıkıyorsunuz.

Beylikler döneminde Karamanoğulları Karaman ve civarında yerleşik durumda. Fatih Sultan Mehmet, İstanbul’u alıyor, bir yandanda da Anadolu’da Karamanoğulları ile uğraşıyor. Hatta “Karamanoğullarından çektiğim kadar Bizans’tan çekmedim” dediği söylenir. Osmanoğulları’nın Karamanoğulları’nı pek çok yere dağıtması ile bazı obalar Karamanlı’nın bugün bulunduğu bölgeye gelerek, Ardıçlık Tepesi’nin altındaki Kocapınar’ın çevresine yerleşmişler.

Cumhuriyet döneminde Karamanlı, bereketli ovası sayesinde ekonomik olarak güçlenmiş. Karamanlı’da yaşayan ve Karamanoğulları’nın muhalif genlerini taşıyan (benim de damarlarımda bu genler dolaşıyor) hemşerilerim ise uzun süre ilçe olmak istememişler, “ilçe olursak, devlet bizi daha yakından denetler, her adımımızı takip eder” gibi bir bakış açısı ile. Girişte bahsettiğim gibi, Karamanlı 1987’de ilçe olduğunda ben ilkokuldaydım, dedem de ilçenin belediye başkanı idi.

Geçimini ağırlıklı olarak tarım ve hayvancılık ile sağlayan Karamanlı’da maalesef son yıllarda mermer ocakları sayısı hızla arttı ve ilçenin sırtını dayadığı tepenin neredeyse tamamı mermer ocakları tarafından oyuldu. Şehre, ovaya, hemen yakındaki sulama için kullanılan baraj gölüne sürekli kanserojen mermer tozu yağıyor ve maalesef birkaç kısık ses dışında hiç kimse sesini çıkarmıyor.

Karamanlı Nerede, Nasıl Gidilir?

Karamanlı, Burdur il merkezine 60 km mesafede, Burdur-Fethiye ve eski Denizli-Antalya yolu üzerinde bulunuyor. İstanbul, Ankara tarafından Fethiye yönüne gidiyorsanız Karamanlı’dan geçiyorsunuz. Eski Denizli-Antalya yolunu kullanırsanız, yol üstünde Salda Gölü’ne de uğrayabilirsiniz.

• Özel Araç ile; Karamanlı’ya nereden geldiğiniz farketmeksizin özel aracınız ile kolayca ulaşabilirsiniz. Karamanlı; Burdur merkeze 60km, Antalya’ya 118 km, Fethiye’ye 146 km mesafede bulunuyor.
• Otobüs ile; İstanbul ve Ankara yönünden Fethiye’ye giden otobüsler, Karamanlı’da yolcu indirebiliyorlar. Bilet alırken bunu belirtmeniz gerekiyor. Eğer Karamanlı’da yolcu indirmiyorlar ise Burdur merkezden Karamanlı, Tefenni, Çavdır, Gölhisar tarafına giden minibüslere binerek Karamanlı’ya ulaşabilirsiniz.
• Uçak ile; Karamanlı’ya uçakla ulaşmanın en kolay yolu Denizli Çardak Havalimanı’na inmek. Ancak Karamanlı yönüne bir servis olmadığı için ya sizi birinin karşılaması ya da havalimanındaki taksiler ile anlaşmanız gerekir.

Karamanlı’nın konumunu Google Haritalar uygulamasında görmek için tıklayın.

Karamanlı’da Gezilecek Yerler

“El kadar ilçede gezilecek ne kadar yer olabilir ki, üstelik adını da ilk kez duydum?” diye düşünmüş olabilirsiniz. Ama Anadolu’nun her köşesinde olduğu gibi bu küçük ilçede pek çok ve pek güzel görülecek yer var.

1. Kocapınar

Karamanlı’ya Fethiye yönünden giriş yaparsanız, mezarlığı ve şehitliği geçtikten sonra solda Kocapınar’ı göreceksiniz. Bu pınar Karamanlı’nın doğduğu yer. Karamanoğulları’ndan bazı obalar bu pınar çevresine yerleşmiş.

Pınarın çevresi şu an bir restoran işletmesi olarak görünse de pınarda akan suyun binlerce yıldır burada aktığını hatırlamanızı isterim. Pınarın çevresinde asırlık çınar ağaçlarının gölgesinde Burdur Şiş yemek için burada bir mola verebilirsiniz. Pınar başında, pınar suyunun beslediği ve eskiden bağların olduğu bölgede ve etrafında yazılı taşlar ve lahit kapakları bulunuyor.

2. Ardıçlı Tepe – Ardıçlık

Karamanlı’ya Fethiye yönünden gelirken girişe yakın bir tepe göreceksiniz. Bu tepeye biz Ardıçlık diyoruz. Ardıç ağaçları ile kaplı olduğu için adı Ardıçlık. Ardıç ağacının hikayesi de ilginçtir. Ardıç tohumları yere dökülür, bu tohumların bir ardıç kuşu tarafından yenmesi ve dışkı olarak çıkarılıp toprağa karışması ile çimlenir. Kuş yoksa ağaç yok, ağaç yoksa kuş da yok. Doğanın müthiş dengesi… Ardıçlık yürüyüş ve piknik için, kekik toplamak için çok güzeldir. Ardıç ağacının kokusu da çok güzeldir. Maalesef Ardıçlık da mermer ocaklarının tehdidi altında.

3. Kaya Mezarları

Karamanlı Ardıçlıtepe yamaçlarında 3 tane kaya mezarı bulunuyor. Farklı boyutlardaki kaya mezarlarının olduğu tepeden ovada bulunan Çamur Höyük arasında bir tünel olduğu söyleniyor ancak tüneli gören yok. En küçük mezar sadece büyük bir kutu büyüklüğünde. Orta boy olanının içinde iki tane mezar yeri var, en büyüğünde ise büyükçe bir mezar odası bulunuyor.

Buraya kadar herşey olağan. Ancak bu kaya mezarlarının altı üstü mermer ocağı, hatta Karamanlı’nın bütün tepeleri, yamaçları mermer ocağı. Şehre, ovaya mermer tozu yağıyor, tepeler tamamen tıraşlanıyor.

Hikayelerimde bu durumu paylaşınca Türkiye’nin pek çok yerinden örnekler geldi. Mermer ocağı, taş ocağı, maden ocağı, barajlar derken ülkemizin dereleri tepeleri büyük bir talanla yok ediliyor. Peki neden herkes sessiz, neden ülkenin heryerinden sesler yükselmiyor, yükselen sesler sürekli bastırılmaya çalışılıyor. Bu ülke bizim, bu dağ, taş, dere, tepeyi savunmak için çok uğraştık. Bu kadar kolay teslim edemeyiz, etmemeliyiz!

4. Çamur Höyük – Çamuryük

Kaya mezarlarını arkanıza alıp ovaya bakarsanız, Çamur Höyük (halk arasında Çamuryük) Tepesi görünüyor. Burası da bir takım kalıntıların toprak altında olduğu bir tepe. Kaya mezarlarından Çamuryük Tepesi’ne tüneller olduğuna dair efsaneler var ama henüz bulunmuş bir tünel yok.

5. Sarmısaklı Oluk

Ardıçlık’tan kısa bir sürüş ile toprak yoldan ulaştığımız yerin adı, Sarmısaklı Oluk. Buradaki çeşmeden akan su sarmısak gibi koktuğu için böyle söyleniyor. Bu bölgede krom çıkıyor, muhtemelen suya karışan mineraller bu kokuya sebep oluyor. Burası bir piknik alanı, piknik masaları var. İlkokulda okurken buraya okul pikniklerine gelirdik yürüyerek. Ardıç ağaçlarının altında, o zamanlar az da olsa akan bir deresi vardı. Şu an dere tamamen kurumuş durumda, ardıç ağaçları da kurumaya başlamış maalesef.

Burdur ve Karamanlı iklim krizinden çok ciddi şekilde etkileniyor. Verimli Karamanlı Ovası’nı sulamak için yapılmış olan barajın su seviyesi tüm zamanlarının en düşük seviyesine ulaşmış durumda.

6. Sarnıçlar

Karamanlı Ovası’nda bilinen pek çok höyük ve sarnıç var. Bu sarnıçlardan biri restore edilmiş. Birinin tarlasının ortasında duruyor. Sarnıcın kapısı açık, içeriye birkaç basamak ile aşağıya iniliyor. Şu an içi boş, herhangi bir işleme, boyama bulunmuyor. Eskiden içinde temiz su biriktiriliyor ve tarlada su ihtiyacı olanlar kullanıyormuş.

7. Karamanlı Pazarı

Her Cuma, Karamanlı Belediyesi’nin arkasındaki pazaryerinde Karamanlı Pazarı kuruluyor. Pazara hem çevre köylerden hem Antalya, Denizli, Fethiye gibi yerlerden meyve, sebze ve tekstil ürünleri geliyor. Benim en sevdiğim şeylerden biri pazar gezmek olduğu için memleketime her gittiğimde mutlaka pazara bir uğrarım.

Sezonunu tutturursanız bizim buraların Koyun Yoğurdu, kirazı ve cevizi çok güzel olur. Pazara gittiğinizde almadan geçmeyin.

8. Eski Devrim İlkokulu

Devrim İlkokulu, benim de okuduğum ilkokul. Hemen evimizin karşısında, Karaman Mahallesi’nde bulunuyor. Eski köy okullarının mimari yapısını korumasının yanı sıra, adı Devrim olan Türkiye’deki son okul olma özelliği taşıyordu. Karamanlılar, okul aile birliği yıllarca okulun isminin değişmesine direndi, ancak sonunda okulu ilkokul statüsünden çıkarıp ismini öyle değiştirdiler.

Okulun bahçesinden girip sol tarafa devam ederseniz o duvarda Mustafa Kemal Atatürk’ün ve Kurtuluş Savaşı’nın resmedildiğini göreceksiniz. Resmin üstünde de Nazım Hikmet Ran’ın Kurtuluş Savaşı Destanı adlı şiirinden alıntılar. Bu resmi rahmeti babaannem yaptırmıştı okulun duvarına. Aydın bir Cumhuriyet kadınıydı ve damarlarında muhalif Karamanoğulları kanı dolaşıyordu. Okul binasındaki idari kapıdan içeri girdiğinizde ise sol duvarda bir Atatürk resmi göreceksiniz, o resim de ressam olan amcam Hasan Saygın imzalı.

Bahçesinde oyunlar oynayarak büyüdüm ilkokulumun adının zorla değiştirilmesinden beri, onu her görüşümde içim cız eder…

9. İsmail Türel Müzesi

İsmail Türel Müzesi, köyünün değerlerine sahip çıkan ve gelecek nesillere aktarmak isteyen emekli öğretmen ve ressam İsmail Türel tarafından Karamanlı’da kurulmuş olan bir etnografya müzesi. Müze, Burdur’un Karamanlı ilçesinde İstiklal Mahallesi’nde İsmail Türel’in dede evinin dönüştürülmesi ile oluşturulmuş.

Karakovandan, Karamanlı’da üretilmiş olan şarap markasının şişelerine, çıkrıktan eski fotoğraf makinalarına kadar İsmail Türel’in 30 yıldır arkadaş, akraba ve hemşerilerinden topladığı pek çok ilginç malzemeyi müzede bulacaksınız.

Müze girişi ücretsiz. Bahar ve yaz aylarında ziyaret edilebilir durumda. 

Daha fazla bilgi için İsmail Türel Müzesi yazıma göz atın.

10. Karataş (Bahçeözü) Gölü

Karataş Gölü, Karamanlı’ya 20 kilometre mesafede Burdur yolu üzerinde bulunuyor. Küçük, sığ bir tatlı su gölü burası. Halk arasındaki adı ise Bahçeözü hatta Bağçöz Gölü. Karamanlı ilçe sınırları içinde bulunan ve uluslararası sulak alanlar listesinde bulunan Karataş Gölü, 1985 yılında yaban hayatı koruma alanı olarak tescillenmiş.

Yayın ve sazan balığı avlanma noktası olan göl, aynı zamanda kuş göç yolları üzerinde ve 122 çeşit kuşa ev sahipliği yapıyor. Ancak son yıllarda göl çok hızlı bir şekilde kuruyor, iklim krizinin etkilediği göllerimizden bir tanesi.

Aracınız ile göl kıyısına kadar inebilirsiniz, bir tane kuş gözlem kulesi bulunuyor ancak yolu bozuk ve maalesef ne tabelası var ne de Google Haritalar uygulaması üzerinde konumu.

Gölün arkasında yekpare bir sivri şeklinde yükselen Karataş Tepesi’nin göle vuran yansıması ve balık tutan sandalların görüntüsü muhteşem güzellikte manzaralar sunuyor. Umarım Karataş Gölü kurumaz da bu manzaraları görmeye devam edebiliriz.

Karataş Gölü ile aynı hizada, Bademli Köyü girişinde yan yana üç tane tümülüs bulunuyor. Burdur-Fethiye yolu kenarında yoldan geçerken görebilirsiniz. Tümülüslere gidiş için düzgün bir yol yok maalesef, yanlarına gidince de yıkılmış girişleri dışında bir şey görmek mümkün değil. Yukarıdaki fotoğrafta sıralı olarak gördüğünüz minik tepecikler bu tümülüsler.

11. Mürseller Köyü Kültür Evi

Karamanlı ilçe merkezine 19 kilometre mesafede bulunan Mürseller Köyü merkezinde Mürseller Köyü Kültür Evi bulunuyor. Kültür Evi, emekli öğretmen Eşref Yurdasiper önderliğinde kurulmuş, köy yaşantısına dair eşyaların sergilendiği bir müze.

Mürseller Köyü Kültür Evi ile ilgili detaylı bir yazım var, mutlaka göz atın.

Karamanlılara sorarsanız “bir de baraja gidin” derler ama genel olarak hiçbir yazımda okuyucularımı bir baraja yönlendirmediğim için burada da barajın bahsi sadece bu kadar.

Karamanlı’da Ne Yenir?

Karamanlı yeme-içme kültürü hemen her yerde olduğu gibi bölgede yetiştirilen meyve, sebze ve bakliyatlara dayanıyor. Ben çocukken ovadan çeşit çeşit otlar toplanır, sirkeye batırılarak yenirdi, Ege mutfağındaki gibi ot pişirme alışkanlığı yoktu. Şimdi o otlar da pek kalmadı zaten.

1. Kömbe – Haşhaşlı Çörek

Kömbe, Anadolu’nun farklı yerlerinde farklı yiyeceklere verilen bir isim. Bizim oranın kömbesi ise haşhaşlı bir çörek. Hamurun içine, pekmezle karıştırılmış çekilmiş haşhaş konularak fırında yapılır. Özellikle sıcakken yemeye doyamazsınız. Afyon Ekmeği’ni bilirsiniz belki, o da haşhaşla yapılıyor, görüntüsü ona benzese de bizimki pekmezle tatlandırıldığı için tatlı bir çörektir. Restoran veya pastanelerde bulmak pek mümkün değil, neden bilmem. Ancak bir eve misafir olduğunuzda yiyebilirsiniz.

2. Alaca Çorba

Benim favori yemeklerimden biridir Alaca Çorba. Ne zaman eve gitsem, veya annem İstanbul’a gelse mutlaka pişirmesini isterim. Adı çorba ama kıvamlı bir yemektir Alaca Çorba. İçinde mercimek, nohut, fasulye, bulgur gibi ovada üretilen ne varsa konur, tereyağı ile pişirilir. Bir tabak asla yetmez. Alaca Çorba yapan hiçbir yere denk gelmedim, yine bir eve misafir olarak yemeniz lazım.

3. Göbek Aşı

Göbek Aşı, soğanın yeşil saplarından yapılıyor. Soğanı tohumdan değil de soğanın kendisinden dikerseniz saplarının ucundan tohum çıkıyor. Bu haline soğan göbeği deniyor. Göbek soğanı domates ve biber ile kavurup üstüne yumurta kırarsanız ortaya Göbek Aşı çıkıyor. Tadı çok güzel, sıcakken yemeniz lazım, soğursa birşeye benzemiyor.

Göbek Aşı, sadece soğanın göbek olduğu zamanda pişirildiğinden, Haziran ayında çok kısıtlı bir zaman aralığında pişiriliyor ve herhangi bir restoranda bulma şansınız maalesef yok. Ancak bir eve konuk olursanız yiyebilirsiniz.

4. Yaş Tarhana

Tarhana çorbası yapmanın çok güzel bir ritüeli vardır bizim köyde. Unu, nohutu, domatesi, kırmızı biberi önceki günden hazırlanır. Komşular davet edilir, bahçeye bir ateş yakılır, üzerine bir kazan kurulur. Kazandaki malzemeler tahta büyük kaşıkla karıştırılır. Tarhana pişince kazanın ağzı büyük bir tepsi (sini) ile kapatılır. Mahallenin bekar delikanlılarından biri tepsini kaldırarak tarhanayı açar (gelinin duvağını açma ritüeline ithafen). Sıcak tarhana büyük tabaklara alınır, kavrulmuş tereyağı ve ayran ile servis edilir. Bir kaşık tarhana alınır, erimiş tereyağına banılır, sonra da ayrana. Sonra da afiyetle yenir. Kalan tarhana kurutulmadan önce büyük kaplara alınıp mayalanmaya bırakılır.

Biz yaş tarhanayı çok sevdiğimiz için kurutmak için değil, sadece yaş tarhana yemek için tencerede yapar annecim bazen. Bu da dışarıda bulabileceğiniz bir yemek değil dememe gerek var mı?

5. Çoban Kavurma

Çoban kavurmayı güzel yapan nedir? Eti, sebzesi. Bizim oraların eti, sebzesi lezzetli olunca çoban kavurması da güzel olur. Bir de güzel haberim var, pek çok restoranda bulabilirsiniz.

6. Burdur Şiş

Burdur’un meşhur Burdur Şiş’i Karamanlı’da da yapılır. Çok da güzel olur. Parmak boyunca köfteler, çok az baharat ile yapılır, pide arasında servis edilir. Afiyetle yenir. Restoranların hemen hepsinde bulabilirsiniz.

7. Ceviz Ezmesi

Burdur’un bir diğer meşhur lezzeti ceviz ezmesi. Ceviz, irmik ve şeker ile yapılan bu tatlı badem ezmesine benzetilebilir. Karamanlı’da taze yapan bir yer yok ama marketlerde paketli halini bulabilirsiniz.

8. Ot Ekmeği

Yukarıda otları pişirerek yemeyiz dedim ama bunun tek istisnası ot ekmeği. Pırasa, soğan, ıspanak, mevsimine göre ne varsa kavrulup elde açılan yufkanın arasına konup saçta pişirilerek yapılır. Gözlemenin çeşitli otlarla yapılanı gibi düşünebilirsiniz. Bunu da restoranlarda bulamazsınız, evlerde komşu-akrabalar toplanıp hep birlikte pişirirler.

9. Laz’ın Dondurması – Günday Dondurma

Çocukluğumdan beri bu dondurmadan yediğim için mi, bizim köyün sütlerinden, Bucak’ın meşhur salebiyle yapıldığı için mi bilmem Günday Dondurma’nın dondurmasının tadını hiçbir yerde bulamadım bu güne kadar. Yolunuz Karamanlı’ya düşerse dondurmacının yeri şehir merkezine gelmeden. Eskiden tam çarşının içindeydi, birkaç sene önce mekanı büyütmek için yer değiştirdiler. İşletmecisi Laz olduğundan bizim orada herkes buraya Laz’ın Yeri der. Tahinli, cevizli, bal bademli olanlarının mutlaka tadına bakın gelirseniz. Ha, bir de fiyatları çok uygundur, şaşırmayın.

10. Düğün Yemekleri

Düğün yemekleri bizde çoğunlukla baklagil üzerine kuruludur. Nohut, fasulye mutlaka olur. Bir de buğdaydan keşkek yapılıp üzerine etli nohut dökülerek yenir. Tatlı olarak da çoğunlukla helva verilir. Bizim buralara gelir de geleneksel bir düğüne denk gelirseniz, hem yemekleri hem de eğlencelerini görmenizi isterim.

11. Pestil

Bu pestil bildiğiniz pestillerden değil. Bal kabağı 15 cm’lik dilimler halinde kesilir, bir gün önce kireçli suda bekletilir, kaynatılarak pişirilir ve soğumaya bırakılır. Adana, Hatay taraflarındaki kabak tatlısından farkı şeker değil pekmez ile yapılır. Bu nedenle kapkara çıtır çıtır bir tatlı ortaya çıkar. Off olsa da yesek. Ve yine herhangi bir restoranda bulamazsınız.

Bu yazıyı yazarken Karamanlı’da bir restoran açıp yöresel yemekleri mi yapsak diye düşünmeden edemedim.

12. Kiraz, Badem, Ceviz, Soğan, Taze Nohut…

Uzunca bir liste ekledim buraya, Karamanlı Ovası’nda yetişen ürünleri de göstermek için. Ceviz ve badem, kiraz, nohut buralarda yetişen ve tadına doyulmayanlar. Ayrıca devletin kısıtlamaları kapsamında haşhaş yetiştirilir Karamanlı’da. Eskiden şeker pancarı çok yetiştirildi, hatta yemekler arasına pancar haşlama da koyabildirdim ama artık ne pancar kaldı, ne de haşlaması.

Karamanlı Ovası’nda eskiden cücük soğan dediğimiz, soğan üretiminde kullanılan küçük soğan üretilirmiş ve Türkiye’nin her yerinden üreticiler o soğandan almaya gelirmiş. Ancak soğan yurtdışından gelen tohumlarla çoğaltılmaya başlayınca kimse cücük soğan almaz olmuş. Ovada ayrıca rakı yapımında kullanılan anason bitkisi, ve daha çok ilaç sanayinde kullanılan yumurcak (kişniş) yetiştiriliyor.

Karamanlı Fotoğrafları

Karamanlı’da gezilecek yerler yazısında kullandığım Karamanlı fotoğrafları toplu olarak aşağıda yer alıyor. Tüm fotoğrafların telif haklarının bana ait olduğunu ve iznim dışında kullanılamayacağını hatırlatayım.

Karamanlı’ya yolunuz düştüyse; 7 km uzaklıktaki Tefenni ilçesinde yer alan Barutlu Su, 19 km mesafede yer alan Mürseller Köyü Kültür Evi, sadece 20 km uzaktaki Salda Gölü ve 50 km uzaklıktaki Kibyra Antik Kenti rotanızda olmalı.

Burdur ili içinde gezip görebileceğiniz yerlerin tam listesi için Burdur’da gezilecek yerler yazıma mutlaka göz atın.