Gizli Kalmış Cevher: Gümüşhane Santa Harabeleri

Türkiye’de gezilecek yerler deyince aklınıza son gelecek yerlerden biri herhalde Gümüşhane’dir. Halbuki Karadeniz Yaylalarının hemen arkasında, maden açısından olduğu kadar kültürel açıdan da zengin bir şehir olan Gümüşhane, hem coğrafik hem de bilinirlik açısından Trabzon’un gölgesinde kalmış. Gümüşhane il sınırlarında yer alan Santa Harabeleri ise kelimenin tam anlamıyla gizli kalmış bir cevher! Kafkaslar yolculuğumun Doğu Karadeniz bölümünde sadece Santa Harabelerini görmek için Gümüşhane’ye geçtim, bu yazımda gizli cevher Santa Harabeleri hakkında bilmedikleriniz yer alıyor!

Santa Harabeleri’ni sosyal medyada görüp mutlaka görmem gereken yerler listeme almıştım. Benim her yolculuğum bir hayalle başlıyor, Santa yolculuğum da gördüğüm birkaç fotoğrafına peşine düşerek başladı.

Kafkaslar seyahati rotama aslında Gümüşhane’yi dahil etmemiştim. Ancak Trabzon’daki yaylalar çok dikkatimi çekmeyince o bölgedeki tarihi, kültürel yerlere yöneldim. Bu yönelmenin sonunun Santa Harabeleri’ne çıkması da kaçınılmaz oldu.

Santa Harabeleri’ne Nasıl Gidilir?

Yazının başında yol tarifi yapmam aslında ama bizim Santa Harabeleri’ne varışımız başlı başına bir hikaye olduğu için önce bu kısmı anlatmak istedim.

Beni tanıyanlar bilirler, kafama bir şeyi koyduysam yapana kadar gözüm hiçbir şey görmez. “Santa Harabeleri’ne gider miyiz?” dedikten sonra artık ne yapıp edip gidecektim 🙂 Trabzon Maçka tarafından geliyorduk ve tarafta “Santa Harabeleri’ne nasıl gideriz, yol düzgün mü?” diye sorduğumuzda düzgün cevap alamadık. Maçka’dan Gümüşhane tarafındaki Karaca Mağarası’na gidince oradaki görevlilere sorduk, “yol iyi, yeni yapıldı” bilgisini aldık. Artık beni kimse tutamazdı 🙂

Gümüşhane yönünden Santa Harabeleri’ne nasıl gidilir?

Gümüşhane şehir merkezinden Santa Harabeleri’ne gitmek için önce Arzular Köyü, sonra da Yağmurdere yönüne doğru yayla yollarına doğru devam etmek gerekiyor. Gümüşhane’den Santa Harabeleri yaklaşık 70km. Yağmurdere yönünde değil Taşköprü Yaylası yönüne devam ederek Harabeleri bulabilirsiniz, zaten bu yönde Santa Harabeleri tabelaları yoğun olarak yerleştirilmiş durumda, kaybolmazsınız. Taşköprü Yaylası’na kadar yol oldukça düzgün, yer yer bozulmalar olsa da asfalt bir yol. Taşköprü Yaylası’nda konaklama için pansiyon, otel gibi seçenekler var. Burada kalıp Santa Harabeleri’ni görmeye gidebilirsiniz, biz öyle yapmadığımıza pişman olduk 🙂

Taşköprü Yaylası’ndan sonra ise, 10km’lik bir toprak yol var. Şu an yol kötü olsa da hummalı bir yol çalışması var, muhtemelen yakın zamanda tamamlanmış olacak. Biz kendi aracımızla gittik, bu nedenle toplu taşıma imkanı var mı bilmiyorum. Ancak Taşköprü Yaylası oldukça hareketli görünüyor, Santa’ya olmasa da bu yaylaya minibüs geliyor olabilir, araştırmakta fayda var. Buradan da 10km Santa Harabelerine güzel bir yürüyüş yapılır.

Taşköprü’den sonra yoğun bir sis çökmesine rağmen, geçtiğimiz vadinin ne kadar güzel olduğunu anlamamıza sis dahi engel olamadı. Vadi’nin bir yanında koyu yeşil çam ormanları, bir yanı dağ çiçekleriyle kaplı otlak. Tepelerden akan sular, çam ormanlarını yara yara vadinin dibindeki derelere ulaşıyor. Ara sıra durup fotoğraf molası versek de sisten dolayı çektiklerimiz vadinin güzelliğini anlatmaya yetmez, yetmedi. Santa Harabelerine 1 km kaldı kalmadı, sis yükseldi ve Santa Köyü taş evleri, kiremit çatıları, kilisesi ile birden karşımıza çıkıverdi. Beklediğim an buydu ve beklediğime sonuna kadar değdi.

Trabzon yönünden Santa Harabeleri’ne nasıl gidilir?

Santa Harabeleri’ne Trabzon Araklı üzerinden de ulaşım var. Ancak buraya dikkat! Burada birden fazla yol var. Daha doğrusu Karadeniz Bölgesi’nde genel olarak bir yere tek bir ulaşım yok. Vadiden, tepeden, yamaçtan bir sürü yol var ancak bazıları gerçekten çok bozuk. Bu nedenle gideceğiniz yolu belirlerken çok dikkat edip, birden fazla kişiye sormanızda fayda var. Bizim hikayeye gelecek olursak, Santa Köyü’nde köylü bir amcaya Trabzon yolunu sorduk, sormaz olaydık 🙂

Köyden çıkınca bir köprü geçeceksiniz sola dönmeyin sağa dönün, solda yol çalışması var dedi, halbuki soldaki yolun çok az bir bölümünde yol çalışması varmış ve çok daha düzgün bir yolmuş. Biz amcanın tarif ettiği sağdan giden yolu takip ettik, yol demeye şahit isteyen bir dağ yoluna girdik. Navigasyon böyle bir yolun varlığını reddetmiş, sulara bata çıka, sora sora çıkış yolunu bulduk ancak Araklı’ya ulaşmamız 4 saat sürdü.

Santa-Araklı arası da yaklaşık 80km, ancak bizim gibi doğru yolu seçmezseniz 80km yol 4 saat sürebiliyor 🙂 Uzun lafın kısası, Santa-Trabzon arasında düzgün bir yol var ama biz o yolu göremedik 🙂

Maçka yönünden Santa Harabeleri’ne nasıl gidilir?

Gümüşhane’nin turizm sitesinde Karaca Mağarası’nın olduğu hat üzerinden Santa Harabelerine ulaşım olduğu yazıyor. Ama sorduğunuzda kimsenin bu yolun varlığından haberi bile yok. Yolun 40’km lik bölümü yapılmış olsa da kalan yaklaşık 40km’lik bölümü çok bozukmuş, burada bir yol çalışması var. KAraca Mağarası ve İmera Manastırı’na giden yol gayet güzel yapılmış, bu yolun devamında Santa’ya bağlanacak olan yol muhtemelen birkaç yıla kalmaz bitmiş olur.

Hem Gümüşhane hem Maçka yönünden Santa’ya doğru yapılan yollar “yeşil yol” projesi kapsamında. Bütün Karadeniz Yaylaları’nı birbirine bağlaması planlanan bu yol umarım bu güzelim yaylaların sonu olmaz.

Santa Harabelerinin Tarihçesi

Santa Harabeleri’ndeki ilk yerleşimin kime ait olduğu bilinmemekle birlikte 17-19. yüzyıllar arasında en parlak dönemini yaşamış buradaki şehir. 5000 nüfusa sahip şehir yedi mahalleden oluşuyormuş ve her mahallenin en az bir kilisesi, her sokağın bir çeşmesi varmış. Kız ve erkek öğrenciler için ise okullar bulunuyormuş. Tek katlı taştan yapılmış binaların çoğu hala sağlam.

Rum Ortodokslar burada mübadele dönemine kadar yaşamışlar. Bölgedeki zengin maden kaynaklarından dolayı bu bölgeye yerleşmiş olduklarını düşünülüyor.

Rumlar bölgeyi terk ettikten sonra buraya Türkler yerleşmiş. Taş evlerin çoğunda yerleşim var. Bu bölge koruma alanı olduğundan evleri aslına uygun olarak korumak zorundalar. Köyde karşılaştığımız ve bize orman yolunu (!) tarif eden amcaya “buları Rumlar mı yapmış?” diye sorduğumuzda Rumlar yapmış ama sonra Türkler yapmış gibi garip bir cevap verdi. Halbuki Türklerin yaptığı birkaç yeni ev, buranın dokusuna uygun olmadığı için yıkım kararı alınmış.

Santa Harabeleri’ne yakın konaklama veya yeme-içme yeri var mı?

Vadinin içindeki bu yerleşim henüz çok az bilindiğinden Santa Harabeleri’nin olduğu bölgede otel, pansiyon benzeri birşey yok. En yakın konaklama imkanı 10km ötedeki Taşköprü Yaylası’nda. Çadırınız varsa, köyün içinde tarihi evlerin arasında bir çeşmenin yanına çadır kurabilirsiniz. Burada uyanmak eminim harika olur.

Köyün içinde bir köy bakkalı varmış ama yaz dönemi köyde yerleşik insanların çoğu yaylaya çıktığı gibi, o da yaylada imiş. Bu nedenle köyde yiyecek, içecek, abur cubur bulma imkanınız da yok. Çadırda kalacaksanız dahi tedarikli gelmeniz iyi olur.

Santa Harabeleri’ne gitmek için en iyi zaman nedir?

Karadeniz Bölgesi’ne gelmek için en az yağmurlu olan sezon Ağustos ayı. Haziran ve Temmuz’da gelmenin güzelliği ise bütün yayların rengarenk çiçeklerle dolmuş olması. Yağmur ve sisi göze alıp Haziran-Temmuz aylarında gelirseniz botanik bahçesini andıran yaylaların tadını sonuna kadar çıkarabilirsiniz, biraz ıslanmaktan zarar gelmez.

Santa Harabeleri henüz keşfedilmemiş bir cevher! Çok yakında, yeşil yol da açılınca buralara akın akın insan gelecek. Henüz bakir ve zarar görmemiş iken gerçekten tarih, doğa ve kültür ile ilgilenenlerin arayıp, yolları aşıp bulduğu bir yer burası.

Kafkaslar gezimin diğer notlarına aşağıdaki bağlantılardan ulaşabilirsiniz:

Takipte kalın, yolda kalın 😉