Türkiye’den Unesco Dünya Kültür Mirası Listesindeki Yerler

Unesco, tüm dünya ülkelerinde kültürel olarak korunması gereken yerleri ve kültürel miras olarak değerlendirilecek özellikleri koruma listesine alıyor. Türkiye’den “Unesco Dünya Kültür Mirası” Listesinde 19 kültür mirasımız yer alırken, “İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsilî” listesinde de 19 kültürel değerimiz yer alıyor. Unesco Dünya Kültür Mirası nedir, Türkiye’den Unesco Dünya Kültür Mirası listesindeki yerler ve İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsilî listesindeki yerler listelerini bu yazıda bulacaksınız.

Unesco Dünya Kültür Mirası Nedir?

Dünya Kültür Mirası listesi konusuna girmeden önce kısaca UNESCO’dan bahsedelim. UNESCO, United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization kelimelerinin baş harflerinden oluşan 1945 yılından bu yana varlığını sürdüren bir kuruluştur. Türkçe karşılığı “Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu” olarak kullanılmaktadır.

UNESCO’nun 1972 yılında kabul ettiği “Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunmasına Dair Sözleşme” ile; Dünya Savaşları sırasıdan yaşanan yıkım, hızlı kentleşme gibi etkenler nedeniyle tahribata uğrayan kültürel ve doğal alanların korunması hedeflenmiş ve Dünya Kültürel ve Doğal Mirası Listesi hazırlanmaya başlamıştır.

Unesco Dünya Kültür Mirası listesinde dünya çapında 1121 miras yer bulunuyor;

• 869’u kültürel miras,
• 213’ü doğal miras,
• 39’u karma (doğal ve kültürel) miraslardır.

Türkiye’den Unesco Dünya Kültür Mirası Listesindeki 19 Yer

Türkiye’den Unesco Dünya Kültür Mirası listesinde 17’si kültürel, 2’si karma olmak üzere 19 miras alanı bulunmaktadır. Listeye Malatya’da bulunan Arslantepe Höyüğü 2021’de eklendi. Aşağıdaki listede, listeye giriş tarihlerine göre Türkiye’deki yerleri göreceksiniz.

1. Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (Sivas) 1985
2. İstanbul’un Tarihi Alanları (İstanbul) 1985
3. Göreme Millî Parkı ve Kapadokya (Nevşehir) 1985 (Karma Miras Alanı)
4. Hattuşa: Hitit Başkenti (Çorum) 1986
5. Nemrut Dağı (Adıyaman) 1987
6. Hieropolis-Pamukkale (Denizli) 1988 (Karma Miras Alanı)
7. Xanthos-Letoon (Antalya-Muğla) 1988
8. Safranbolu Şehri (Karabük) 1994
9. Truva Arkeolojik Alanı (Çanakkale) 1998
10. Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi (Edirne) 2011
11. Çatalhöyük Neolitik Alanı (Konya) 2012
12. Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğunun Doğuşu (Bursa) 2014
13. Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı (İzmir) 2014
14. Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı (Diyarbakır) 2015
15. Efes (İzmir) 2015
16. Ani Arkeolojik Alanı (Kars) 2016
17. Aphrodisias (Aydın) 2017
18. Göbekli Tepe (Şanlıurfa) 2018
19. Arslantepe Höyüğü (Malatya) 2021

1. Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası, Sivas

Sivas Divriği ve çevresinde, Hititler dönemine kadar yerleşim olduğuna dair bulgular yer almaktadır. Köklü bir medeniyete sahip şehir Selçuklular Dönemi’nde Mengücekoğulları yönetiminde idi. Ulu Camii ve Darüşşifası Mengücekoğlu Ahmet Bey ve eşi Turan Melek tarafından 1228-1229 yıllarında yaptırılmış. İslam mimarisinin önemli eserleri arasında yer alan iki kubbeli camii ve külliyesi “Anadolu’nun Elhamrası” olarak anılmaktadır.

Divriği’nin mucizesi de denilen camii, Anadolu geleneksel taş işçiliği ile Unesco Dünya Kültür Mirası Listesi’ne 1985 yılında girmiştir. Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası Türkiye’nin bu listeye giren ilk mimari yapı olma özelliğini de taşımaktadır.

Evliya Çelebi Sivas Divriği Ulu Camii için “Methinde diller kısır, kalem kırıktır” demiştir.

Konum için tıklayın.

2. İstanbul’un Tarihi Alanları, İstanbul

İstanbul, tüm dünyanın cevheri bana göre. Roma ve Osmanlı İmparatorlukları’na başkentlik yapmış bu şehirde kültürel miraslar saymakla bitmez aslında. Ancak Unesco İstanbul’da 4 bölgeyi koruma altına almış.

1. Sultanahmet Kentsel Arkeolojik Sit Alanı. Konum için tıklayın.
2. Süleymaniye Koruma Alanı. Konum için tıklayın.
3. Zeyrek Koruma Alanı. Konum için tıklayın.
4. İstanbul Kara Surları Koruma Alanı. Konum için tıklayın.

İstanbul’un tarihi alanları 1985 yılında Unesco listesine girdi. Zaman zaman koruma şartları sağlanmadığı için listeden çıkarılabileceğine dair haberler çıkıyor. Aksine İstanbul’daki koruma listesindeki yerlerin sayısının artması gerek.

İstanbul’da gezilecek yerler önerilerim için tıklayın.

3. Göreme Milli Parkı ve Kapadokya, Nevşehir

Türkiye’de mutlaka görülmesi gereken yerleri sayın deseniz İstanbul, Kapadokya, Pamukkale, Mardin ve Karadeniz Yaylaları diye sayarım sanırım. Kapadokya bölgesi Unesco Dünya Kültür Mirası listesinde olmaya en çok hak kazanan yerlerin başında. 1985 yılında Karma Miras Alanı (hem doğal hem kültürel) olarak listeye girdi. 

Konum için tıklayın.

Kapadokya gezi notlarım için tıklayın.

4. Hattuşa: Hitit Başkenti, Çorum

Hitit Başkenti ve Anadolu’nun ilk başkenti Hattuşa, Çorum’un Boğazköy ilçesinde bulunuyor. 6 kilometreyi bulan surları, çivi yazılı tabletleri, Aslanlı Kapı, Kral Kapı, Yer Kapı gibi kapıları ile 1986 yılında Unesco Dünya Kültür Mirası listesine girdi. Eğer Çorum’a Hattuşa’ya giderseniz, Alaca ilçesindeki Alacahöyük’ü de ziyaret etmeyi atlamayın.

Konum için tıklayın.

5. Nemrut Dağı, Adıyaman

Türkiye’de büyülü bulduğum yerler var. Nemrut dağı bunlardan bir tanesi. Karlı halini, gün doğumunu, gün batımını, her halini gördüm. Eteklerinde kamp yapıp gün doğumunda yürüyüş yaparak Komagene Krallığının devasa heykelllerine ulaştım. Adıyaman’ın Kahta ilçesi sınırlarında yer alan Nemrut Dağı ve zirvesindeki heykeller 1987 yılında listeye girdi. Türkiye’de mutlaka görülmesi gereken, dünya çapında ilgiyi hak eden muhteşem yerlerden biri Nemrut Dağı.

Konum için tıklayın.

6. Hieropolis Antik Kenti, Pamukkale, Denizli

Türkiye’deki büyülü yerlerden bir diğeri de Pamukkale. Suyun ve doğanın mucizesi olan bu beyaz güzelliğin hemen yanına kurulmuş olan Bergama şehri Hierapolis ile birlikte 1988 yılında doğal ve kültürel yani Karma Miras Alanı olarak Unesco listesine girdi. Pamukkale’ye giderseniz Pamukkale’ye çok yakın olan Laodikya Antik Kenti de mutlaka ziyaret edin. Laodikya’nın da en kısa zamanda listeye girmesi dileğiyle.

Konum için tıklayın.

7. Xanthos ve Letoon Antik Kentleri, Antalya ve Muğla

Likya Medeniyetinin iki önemli şehri Xanthos ve Letoon Antik Kentleri, içerdikleri antik değerler ve yazıtları ile 1988 yılında Unesco listesine girmiş. İki antik kent arası sadece 4 kilometre olmasına rağmen bu kadar yakın mesafede iki ayrı şehir kurulması da ilginçtir. Tiyatro, tapınak, bazalika gibi pek çok mimari öge iki antik kentte de görülebilir.

Konum için tıklayın.

8. Safranbolu Şehri, Karabük

Karabük ili sınırları içinde yer alan Safranbolu, yörük mimarisinin en güzel örneklerini taşır. Birbirinin ışığını kesmeyen 2-3 katlı Safranbolu evleri 1994 yılında Unesco listesine alınmıştır.

Konum için tıklayın.

Safranbolu gezilecek yerler yazım için tıklayın.

9. Truva (Troya) Arkeolojik Alanı, Çanakkale

Homeros’un İlyada Destanı’na konu olmuş, Troya Savaşı’nın geçtiği yer olarak tarihe geçen alan katmanlı şehir yapısı, M.Ö.3000’e tarihlenen geçmişi ile 1998 yılında Unesco listesine girmiştir.

Konum için tıklayın.

10. Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi, Edirne

Mimar Sinan’ın ustalık eserleri arasında yer alan ve Edirne’de bulunan Selimiye Camiisi ve Külliyesi 2011 yılında Unesco koruma listesine alındı. Taş, mermer, ahşap ve çini işçiliği ile gerçekten muhteşem bir iç mimariye sahip camii ve dış avlusunda taş işçiliğ ile gerçek bir ustalık eseri.

Konum için tıklayın.

11. Çatalhöyük Neolitik Alanı, Konya

Konya’nın Çumra ilçesinde yer alan Çatalhöyük, çok yakın bir tarihte 1958’de bulundu. Neolitik döneme ait mimari ve ibadet yerlerine ait buluntuların yer aldığı Çatalhöyük 2012 yılında Unesco listesine dahil oldu. 9400 yıllık bir arkeolojik alan olan Çatalhöyük dünya tarihine ışık tutan noktalardan biri.  

Konum için tıklayın.

12. Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğunun Doğuşu, Bursa

Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk başkenti Bursa, hanları, camiileri, bedestenleri, çarşıları ile her zaman önemli bir ticaret merkezi olmuştur. Tarihi Bursa şehri ve Bursa’nın son Osmanlı mahallesi olan Cumalıkızık Köyü 2014 yılında Unesco koruma listesine alınmıştır.  

Konum için tıklayın.

13. Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı, İzmir

İzmir’in Bergama ilçesinde yer alan eski adıyla Pergamon, yeni adıyla Bergama Antik Kenti 2014 yılında Unesco listesine girdi. Helenistik dönem, Roma, Doğu Roma ve Osmanlı İmparatorluğu dönemlerinden eserlere ev sahipliği yapan antik kent, Osmanlı İmparatorluğu döneminde Almanya’ya verilen Athena Tapınağı ile biliniyor.

Dünyanın en dik antik tiyatrosu gibi pek çok ilke sahip antik kent Türkiye’deki en çok ziyaret edilen antik kentler arasında yer alıyor ve kesinlikle daha fazlasını hak ediyor.

Konum için tıklayın.

14. Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı, Diyarbakır

7000 yıllık Diyarbakır Kalesi ve 8000 yıllık Hevsel Bahçeleri 2015 yılında Unesco listesine alındı. Diyarbakır’a giderseniz mutlaka ciğer yiyin, yediğim en güzel ciğerdi.

• Diyarkakır Kalesi konumu için tıklayın.
• Hevsel Bahçeleri konumu için tıklayın.

15. Efes Antik Kenti, İzmir

Türkiye’nin en çok turist çeken en büyük antik kentlerinden biri olan Efes Antik Kenti’nin Unesco listesine 2015’te alındığına inanabiliyor musunuz? Dünyanın 7 harikasından biri olan Artemis Tapınağı’na ev sahipliği yapan Efes Antik Kenti, 9000 yıldır yaşan bir kültür mirası. Liman şehri olan Efes, ticaret merkezi olmasının yanısıra önemli bir dini merkez olarak tarihte yer bulmuş.

Konum için tıklayın.

16. Ani Arkeolojik Alanı, Kars

İpek Yolu’nun en önemli şehirlerinden biri olan Ani Antik Kenti, 2016 yılında Unesco koruma listesine alınmış. Önemli bir ticaret şehri olan Ani, 1001 kilisesi ile aynı zamanda dini olarak da önemli bir yer. M.Ö. 5000 yılına kadar uzanan tarihi ile kadim bir şehir olan Ani, Anadolu’daki ilk Türk camiisine de ev sahipliği yapıyor. Ermeni, Gürcü, Bizans ve Selçuklu kültüründen izler taşıyan kent, Ermenistan sınırı vazifesi de gören Arpaçay kıyısında yer alıyor.

Konum için tıklayın.

17. Aphrodisias Antik Kenti, Aydın

Aphrodisias Antik Kenti’nin adını aşk ve güzellik tanrıçası Afrodit’ten aldığınız biliyor muydunuz? Ünlü fotoğrafçımız Ara Güler tarafından keşfedilmiş olan şehir 2017 yılında Unesco koruma listesine girdi. M.Ö.5000 yılına kadar uzanan bir tarihi olan Likya şehri Aydın’ın Karacasu ilçesinde yer alıyor.

Konum için tıklayın.

18. Göbekli Tepe, Şanlıurfa

12 bin yıllık geçmişi ile insanlık tarihini değiştiren Göbekli Tepe 2018 yılında Unesco koruma listesine girdi. Keşfi çok yeni olan ve henüz çok az bir bölümü gün yüzüne çıkmış olan Göbekli Tepe ülkemizin ve hatta dünyanın en önemli keşiflerinden biri.

Şanlıurfa’nın Örencik Köyü yakınlarında bulunan tapınak sistemi dünyanın en eski inanç merkezi olarak tarihi değiştirdi. 2019 yılı Türkiye’de “Göbekli Tepe Yılı” ilan edilmişti.

Konum için tıklayın.

19. Arslantepe Höyüğü, Malatya

Malatya’nın Battalgazi ilçesinde bulunan Arslantepe Höyüğü’nün geçmişi milattan önce 5 binli yıllara dayanıyor. 7 bin yıllık geçmişiyle aristokrasinin doğduğu, ilk devlet şeklinin ortaya çıktığı Arslantepe Höyüğü, 2014’te Unesco Dünya Kültür Mirası geçici listesine alınmıştı. Arslantepe Höyüğü, 2021 yılı Temmuz ayında 44. Dünya Miras Komitesi toplantısında alınan kararla Unesco Dünya Miras Listesi’ne eklenen 19. kültür mirasımız oldu.

Türkiye Unesco Dünya Kültür Mirası Listesi Haritası

Unesco Koruma Listesinde yer alan tüm yerler aşağıdaki haritada yer alıyor. Haritaya tıklayarak google haritası üzerinde görebilirsiniz.

Türkiye’deki İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsilî Listesi

Unesco, Dünya Kültür Mirası Listesi’ne ek olarak Somut Olmayan Kültürel Miras varlıklarını da koruma altına alıyor.

Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri farklı başlıklara ayrılmıştır; İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsilî Listesi, Acil Koruma Gerektiren Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi, Korumanın İyi Uygulamaları Kaydı.

İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsilî Listesi

Aşağıda yer alan listede, Türkiye’deki İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası listesine alınan miraslarımızı görebilirsiniz.

1. Meddahlık Geleneği: 2008 yılında listeye girdi.
2. Mevlevi Sema Törenleri: 2008 yılında listeye girdi.
3. Aşıklık Geleneği: 2009 yılında listeye girdi.
4. Karagöz: 2009 yılında listeye girdi.
5. Nevruz: Azerbaycan, Hindistan, İran, Kırgızistan, Özbekistan ve Pakistan ile ortak dosya şekilde 2009 yılında listeye girdi. 2016 yılında Afganistan, Azerbaycan, Hindistan, Irak, İran, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Pakistan, Tacikistan ve Türkmenistan katılmıştır.
6. Geleneksel Sohbet Toplantıları: Yaren, Barana, Sıra Geceleri ve diğer geleneksel sohbetler 2010 yılında listeye girdi.
7. Alevi-Bektaşi Ritüeli Semah: 2010 yılında listeye girdi.
8. Kırkpınar Yağlı Güreş Festivali: 2010 yılında listeye girdi.
9. Geleneksel Tören Keşkeği: 2011 yılında listeye girdi.
10. Mesir Macunu Festivali: 2012 yılında listeye girdi.
11. Türk Kahvesi ve Geleneği: 2013 yılında listeye girdi.
12. Ebru, Türk Kâğıt Süsleme Sanatı: 2014 yılında listeye girdi.
13. İnce Ekmek Yapımı ve Paylaşımı Geleneği: Lavaş, Katrıma, Jupka, Yufka: Azerbaycan, İran, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye ile ortak dosya olarak 2016 yılında listeye girdi.
14. Geleneksel Çini Sanatı: 2016 yılında listeye girdi.
15. Bahar Bayramı Hıdırellez: Makedonya ile ortak dosya olarak 2017 yılında listeye girdi.
16. Dede Korkut-Korkut Ata Mirası: Kültürü, Efsaneleri ve Müziği ile Azerbaycan ve Kazakistan ile ortak dosya olarak 2018 yılında listeye girdi.
17. Geleneksel Türk Okçuluğu: 2019 yılında listeye girdi.  

Acil Koruma Gerektiren Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi

Bu listede yer alan kültürel miraslar, acil koruma gerektiren statüsünde yer almaktadır. Türkiye’den şimdilik sadece bir miras yer alıyor bu listede.

18. Islık Dili: 2017 yılında listeye girdi.

Bu listede olan yerleri mutlaka seyahat planlarınıza almanızı öneririm.

Yolda kalın.