İzmir’in denize ve merkeze en uzak ilçelerinden biri olan Tire; kadim tarihi, el sanatları, güzel yemekleri, muhteşem doğası ve misafirperver insanları ile çok görülmesi gereken ama az bilinen bir gezi rotası. Az bilinse de ben defalarca yolumu bir şekilde Tire’ye düşürmeyi başardım ve gezilerimin sonunda bu yazı ortaya çıktı. Tire’nin tarihi, Tire’ye ulaşım, Tire’de ne yenir, Tire’de gezilecek yerler gibi Tire’ye gittiğinizde ihtiyacınız olan tüm bilgileri içeren bir Tire gezi rehberi hazırladım, keyifli okumalar!
Bu Yazıda Bulacaklarınız
Tire Gezi Rehberi
Tarihi hanlar, türbeler, hamamlar, camiler şehri Tire’nin kısaca geçmişini, konumunu, yeme-içme ve yaşama kültürünü Tire gezi rehberi bölümü altında özetledim. Tire’de gezilecek yerler için yazıyı okumaya devam edin.
Tire’nin Tarihi
Tire, binlerce yıllık kadim bir medeniyete sahip. Şehir tarih boyunca dini ve ticari merkez olmuş. Tierra adı ile anıldığı antik dönemden Osmanlı dönemine kadar farklı dönemlere ait pek çok eser ve kalıntı şehri süslüyor. Özellikle ticaretin etkisi ile han, hamam gibi yapıların sayısı oldukça fazla.
Tire Nerede?
Tire, İzmir’e bağlı, Ege bölgesinde bulunan bir ilçe. Ancak İzmir şehir merkezine ve denize oldukça uzak, hatta Aydın iline İzmir’den daha yakın. İzmir’in ve deniz kıyısındaki diğer yerleşimlerin Anadolu ile bağlantı yolları üzerinde olduğundan Tire tarihi boyunca önemli bir ticaret ve üretim şehri olmuş.
- Tire ile İzmir şehir merkezi arası 97 km,
- Tire ile Ödemiş arası 32 km,
- Tire ile Birgi arası 42 km,
- Tire ile Torbalı arası 46 km,
- Tire ile Selçuk arası 39 km,
- Tire ile Aydın arası 82 km,
- Tire ile İstanbul arası 526 km,
- Tire ile Ankara arası 574 km.
Tire’ye Nasıl Gidilir?
Tire’ye İzmir’den gelmek için; pek çok seçeneğiniz var; İlçe minibüsleri, Eshot otobüsleri, tren veya araç kiralayarak İzmir’den Tire’ye 1,5 saat gibi bir sürede ulaşabilirsiniz. Tren istasyonu Tire merkezde, eğer saatleriniz uyuyor ise tren ile gelmek en keyifli seçenek. Üstelik tren İzmir Adnan Menderes Havalimanı’ndan da geçiyor. Uçakla İzmir’e gelenler için güzel bir alternatif olabilir.
Tire’ye İstanbul veya Ankara’dan gelmek için; İzmir’e uçakla gelebilir ve yukarıdaki yöntemlerden biri ile Tire’ye ulaşabilirsiniz. Kendi aracınız ile Tire’ye gelmek isterseniz İstanbul’dan yeni otobanı kullanarak 5,5-6 saatte Tire’ye ulaşabilirsiniz.
Tire’de Ne Yenir, Nerede Yenir?
Tire’ye gidince; Tire tostu, Tire köftesi, Lor tatlısı yemeden dönmeyin. Gitmişken Tire peyniri, sucuğu, nohut mayalı ekmeğinin de tadına bakın, hatta alın gelin. Tire’de et ürünleri yaygın olsa da aslında evlerde farklı ot yemekleri sıklıkla yapılıyor; turp otu, ot kavurması, şevketibostan, cibez, ovkma, kabak çiçeği dolması gibi Ege mutfağından alışık olduğumuz lezzetleri Tire’de bulabilirsiniz.
Hangisini nerede yiyebileceğiniz kısmını aşağıda detaylıca açıklamaya çalıştım.
Tire Tostçular Sokağı
Tire’de mutlaka yemeniz gerekenlerin başında Tire tostu geliyor. Salça, sucuk, peynir, domates, yeşillik, turşu, isteğe bağlı olarak mayonez, ketçap eklenen tost tam bir lezzet patlaması. İstediğiniz malzemeleri ekletebilir veya çıkarttırabilirsiniz. Ben peynir, sucuk, domates, yeşillik, turşu olan versiyonunu seviyorum. Şehir merkezinde bulunan tostçular sokağı bu işin merkezi, oradaki tostçularda yiyebilirsiniz.
Köfteci Yılmaz
Tire köftesinin iki versiyonu var; biri soslu (daha sulu) diğeri ise ekmek üstü servis ediliyor. Benim favorim ekmek üstü olan. Tire’nin meşhur köftecisi Hacıoğlu ama ben ilk Tire’ye gittiğimde orada soslu olandan yemiş ve pek beğenmemiştim. Sonra gittiğimde denediğim küçük bir esnaf lokantası olan Köfteci Yılmaz’da yediğim ekmek üstü köfteyi beğenmiştim.
Gölet Restoran
Tire’de belediyeye ait pek çok sosyal tesis bulunuyor. Bunlardan biri de Gölet Restoran. Gölete yukarıdan bakan restoranın bir yanı Tire, bir yanı gölet manzaralı. Belediye işletmesi olduğu için fiyatları uygun, tek eksiği yemek servisi 16:00’da başlıyor, öncesinde giderseniz sıcak/soğuk içecek alabilirsiniz. Alkol servisi de var.
Toptepe Aile Gazinosu
Tire manzarasına karşı yemek yiyebileceğiniz bir başka belediye tesisi Toptepe Aile Gazinosu. Çam ağaçları arasında harika bir günbatımı manzarası izlemek için de çok güzel bir yer olan Toptepe’de akşam yemek ve alkol servisi var.
Tire’ye özgü lezzetler de bulabileceğiniz mezeleri de gayet lezzetli. Turp otu, kuzukulağı ve keşkek var menüde. Burada lor tatlısının üzerine kavrulmuş susam dökmüşler, nasıl yakışmış, nasıl lezzetli olmuş anlatamam.
Osman Efendi Tatlı ve Dondurma Evi
Tire Çarşısı’nda dolaşırken göreceğiniz geleneksel bir tatlıcı Osman Efendi. Biz tulumba tatlısı ve trileçe yedik. İkisi de çok taze ve lezzetli idi, yaz aylarında dondurması da çok güzel oluyormuş, demedi demeyin.
Ege Sucukları
Tire’nin et ürünlerini nereden alacağız derseniz Ege Sucukları iyi bir seçenek. Sucuk, sosis, Tire köftesi, kuru et gibi yanınızda götürebileceğiniz ürünleri buradan güvenle alabilirsiniz.
Kırıkkaya Süt ve Süt Ürünleri
Tire’den tulum peyniri, lor peynir, çamur peynir, süzme yoğurt gibi süt ürünlerini gönül rahatlığı ile alabilirsiniz. Kırıkkaya bu ürünleri satan şarküterilerden biri, pek çok yerde şubesi var. Peynir alırsanız yola uygun şekilde vakumluyorlar. Burada nohut ekmeği de bulabilirsiniz.
Tire Süt Kooperatifi
Tire Süt Kooperatifi ürünlerini de tercih edebilirsiniz, belediyenin bütün tesislerinde kooperatif ürünleri kullanılıyor. İstanbul’da Migroslarda yoğurt ve Tire köfte ürünlerini bulabiliyorsunuz.
Değirmen Restoran
Tire’de yeşillikler içinde Tire ürünleri ile kahvaltı etmek isterseniz şehir merkezinden bir uzaklaşıp Akçaşehir’de bulunan Değirmen Restoran’a gidebilirsiniz. Özellikle sıcak yaz aylarında serin serin kahvaltı etmek için çok güzel bir yer.
Tire’den Ne Alınır?
Tire, çevresindeki verimli ovalar sayesinde önemli bir tarım ve hayvancılık merkezi. Hal böyle olunca süt ve süt ürünleri ile et ve et ürünleri kaliteli ve lezzetli. Gitmişken evinizde tüketmek için süti yoğurt, peynir, sucuk, Tire köftesi gibi ürünlerden alabilirsiniz.
Salı günleri kurulan Tire Pazarı, çevre köylerden gelen çeşit çeşit meyve, sebze ve otlarla Türkiye’nin en büyük açık hava pazarı sayılıyor. Ziyaretiniz salı gününe denk gelirse buradan taze taze meyve, sebze alışverişi yapabilirsiniz.
Tire, tarihte nalıncılık, urgancılık ve keçecilik ile geçiniyormuş. Hala bu zanaatları devam ettiren yerler var. Özellikle keçeden yapılan şallar, çantalar, halılar, örtüler, anahtarlıklar gibi hediyelik ürünlerden alabilir veya sadece nasıl yaptıklarını izlemek için ziyaret edebilirsiniz. Tire’nin urganları Osmanlı döneminde tüm ülkede kullanılıyormuş, hatta Fatih Sultan Mehmet’in Haliç’e geçerken kullandığı urganların Tire’den gittiği söyleniyor.
Tire’de Nerede Kalınır?
Tire’de konaklama konusunda çok fazla seçenek olduğunu söyleyemeyeceğim. Aşağıdaki bildiklerimi sıralıyorum;
- Gülcüoğlu Konakları
- Kirazoğlu Konağı
- Koç Otel
- Öğretmen Evi
- Tirem Otel
- Ramada Otel
Tire’de Gezilecek Yerler Haritası
Aşağıdaki haritada Tire’de gezilecek yerler, Tire’de yeme-içme seçenekleri ve Tire’de konaklama seçenekleri yer alıyor. Haritaya tıklayarak daha detaylı inceleyebilirsiniz.
Tire’de Gezilecek Yerler
Tire hanlar, hamamlar şehri… Tire’de gezilecek yerler listesinde ise sadece hanlar, hamamlar yok. İki günde doya doya, rahat rahat gezebileceğiniz Tire’de mutlaka görmeniz gereken yerleri aşağıda sıraladım.
Tire Kent Müzesi – Somut Olmayan Kültürel Miras Müzesi
Tire’nin tarihini, kültürünü ve günlük yaşantısını tanıyarak gezmeye başlamak için ilk durağınız Kent Müzesi olsun. Müzede geleneksel el sanatlarının gerçek ustalar tarafından yapılarak sergilendiği bir bölüm var. Müzenin bu kısmı “yaşayan müze” olarak geçiyor.
Tire Kent Müzesi 2023 yılı giriş ücreti 5 TL, Müzekart geçerli değil.
Tarihi Camiler
Tire’de çok sayıda tarihi camii bulunuyor, bu yazıda hepsini detaylıca anlatmayacağım. Ancak Kent Müzesi’nden Tahtakale Çarşısı’na doğru yürürken göreceğiniz Paşa Camii bahçesi, şadırvanı ve mimarisi ile dikkatimi çektiği için onu yazayım. Kanuni döneminde yapılmış, uzun yıllardır ayakta olan ve hala kullanılan bir camii. Yeşil İmaret (Yahşi Bey) Camii, Tire’deki ilk Osmanlı eseri olması nedeniyle de görülmeye değer.
Tahtakale Çarşısı
Tahtakale Çarşısı, Tire’nin geleneksel el sanatlarını hala yaşatan urgancı, yorgancı, nalıncı ve keçeci dükkanlarına ev sahipliği yapıyor. Dükkanlardan alışveriş yapmasanız da bir selam verip sohbet edin, Tire’nin insanı çok hoşsohbettir.
Kutuhan
Birkaç kez tekrarladığım gibi Tire, ticaret yolları üzerinde olduğundan yolcuları ağırlamaya uygun pek çok hana sahip. Bu hanlardan şu an en iyi durumda olan restore edilerek hayata kazandırılmış olanı Kutuhan. 1442’de yapılmış olan han, restore edilerek 2022’de tekrar kullanılmaya başlanmış. İçeride el sanatları dükkanlarının yanı sıra bir de kafe bulunuyor, çay/kahve molası vermek için de uğrayabilirsiniz.
Kutuhan’ın içindeki dükkanlardan birinde yörükler için körüklü çizme yapan bir çizme ustası var. Usta dünya tatlısı ve çok hoş sohbet, hana giderseniz selam vermeden geçmeyin.
Tire’deki bütün hanlar maalesef Kutuhan kadar şanslı değil. Tahtakale Çarşısı içinde bulunan Çöplüce (Çöplen) Hanı oldukça virane durumda. Tarihi Bedesten’in hemen arka sokağında bulunan Ali Efe Hanı ise neredeyse yok olmak üzere, durumu çok çok kötü.
Tarihi Bedesten
Tarihi Bedesten, 15.yüzyılda yapılmış Osmanlı eserlerinden biri. Şu an bedestenin iç bölümü sergi ve etkinlikler için kullanılırken dış cephesinde genellikle el sanatları dükkanları bulunuyor.
Derekahve, Ayazma ve Şems Mescidi
Tire’de yüzlerce yıl, farklı dinlere mensup kişiler bir arada ve hoşgörü içinde yaşamış. Bunun en güzel örneklerinden biri Derekahve semtinde bulunan Ayazma ve üzerine inşa edilmiş olan Şems mescidi. Hristiyanlar tarafından kutsal sayılan suyun kenarına yapılmış olan ayazmanın üzerine 15. yüzyılda mescit yapılmış. Suyun kutsal olması tüm halk tarafından kabul görmüş olsa gerek ki hıdırellez zamanı Tire’de yaşayanlar buraya gelip dileklerini suya atarlarmış.
Şu an bu kutsal suyun aktığı yerine çevresi piknik alanı olarak güzenlemiş. Derenin iki yakasında kafe ve restoranlar bulunuyor. Ulu ağaçların altında oturup dereyi seyrederek çayınızı kahvenizi yudumlamak isterseniz burası harika bir seçenek.
Gülcüoğlu Konakları
Ticaret yolu olur da konak olmaz mı? Tabii ki ticaret erbapları hem kendileri hem de misafirleri için pek güzel konaklar yaptırmışlar. Bu konakların bazıları şu an butik otel olarak hizmet veriyor. Gülcüoğlu Konakları da bu otellerden biri. Üç kardeşe ait aynı bahçeye bakan üç konağın ikisi şu an otel olarak kullanılıyor. Otelde kalmasanız dahi bahçeyi girip gezebiliyorsunuz. Burada konaklamak isterseniz önceden rezervasyon yaptırmanızda fayda var.
Gülcüoğlu Konakları’na gelmişken etrafındaki sokakları mutlaka gezmenizi öneririm. Bu konaklar kadar şanslı olmayan ama hala güzelliğini koruyan eski Tire evlerinin bulunduğu sokakları keşfedin. Konağın karşı sokağından biraz ilerlerseniz Mehmet Bey Camii’yi ve bahçesindeki anıt sedir ağacını da görebilirsiniz.
Tire Salı Pazarı
Seyahatiniz Salı gününe denk gelirse Türkiye’nin en büyük açık hava pazarı olan, çevre köylerden gelen sebze, meyve, türlü türlü otlar, köylülerin kendi yaptığı süt ürünleri, el işleri ve daha fazlasını bulabileceğiniz tarihi Tire pazarını ziyaret edin.
Yalınayak Hamamı, Süleyman Şah Türbesi, İbni Melek Türbesi ve Necip Paşa Kütüphanesi Tire’de görebileceğiniz diğer tarihi yerler.
Tire’ye zeytin hasadı zamanı giderseniz, ilçeyi çepeçevre sarmış olan zeytin bahçelerindeki hasadı izleyebilirsiniz.
Tire’ye gitmişken gezi rotanıza; töngül pide yemek için Ödemiş, tarihten bir köy olan Birgi, terkedilmiş Lübbey Köyü, Gölcük ve Torbalı’da bulunan Key Museum‘u ekleyebilirsiniz. İlgili yerlerin üstüne tıklayarak oralar için yazdığım gezi yazılarına kolayca ulaşabilirsiniz.