Az bilinen antik kentlerin fatihi Çok Okuyan Çok Gezen sizi bu kez Manisa’ya, Manisa’nın Salihli ilçesi Sart kasabasına götürüyor. Rotamızda bu kez; Anadolu’nun en zengin medeniyetlerinden biri olan Lidya Krallığı’na başkentlik yapmış olan Sardes Antik Kenti bulunuyor. 5000 yıllık tarihi, stratejik konumu ve dünya tarihinde iz bırakan paranın bulunduğu yer olması ile Sardes Antik Kenti Ege’de mutlaka görmeniz gereken antik kentler arasında yer alıyor, listenize ekleyin mutlaka. Sardes Antik Kenti nerede, yol tarifi, giriş ücreti, ziyaret saatleri, tarihçesi ve görülmesi gereken yerler ve fazlası bu yazıda sizi bekliyor!
Sardes Antik Kenti Yol Tarifi
Sardes Antik Kenti, Manisa’nın Salihli ilçesine bağlı Sart kasabasında, Turgutlu ile Salihli ilçeleri arasında bulunuyor. Salihli merkeze yaklaşık 9 km, Manisa merkeze 70 km, İzmir şehir merkezine ise 92 km mesafede yer alıyor. Sardes Antik Kenti yol tarifi ve haritada konumunu görmek için bağlantıya tıklayın.
İzmir yönünden Uşak yönüne devam ederken, Turgutlu ve Ahmetli’yi geçtikten sonra Salihli’ye gelmeden 9 km önce Sardes Antik Kenti tabelalarını göreceksiniz. Uşak yönünden gelenler, Salihli’yi geçtikten 9 km sonra yönlendirme tabelalarını göreceksiniz.
Antik kenti ziyaret edeceğiniz iki farklı konum var. İlki okul, hamam ve spor kompleksinin olduğu nokta burası Sardes Antik Kenti olarak haritalarda işaretlenmiş durumda.İkincisi ise Artemis Tapınağı’nın olduğu nokta. İki konum arası yaklaşık 2km. Tabelalar ile yönledirmeleri yapılmış durumda, girişte gişe görevlilerine sorduğunuzda da yardımcı oluyorlar.
Sardes Antik Kenti Giriş Ücreti ve Ziyaret Saatleri
Sardes Antik Kenti 2021 giriş ücreti 17,5 TL, Müzekart ile ücretsiz ziyaret edebilirsiniz. Kentte görülecek iki farklı konum için tek bilet almanız yeterli oluyor, hangisinde bilet aldıysanız diğer noktada aldığınız bileti göstererek ziyaret edebiliyorsunuz.
Sardes Antik Kenti sabah 08:00, akşam 17:00 saatleri arasında ziyarete açık.
Sardes Antik Kenti Tarihçesi
Sardes Antik Kenti’nin geçmişi 5000 yıl öncesine dayanıyor. Antik kent, verimli Gediz Ovası’nda yer alan ve altın madeni çıkarılan Sart Çayı kıyısında, Bozdağ’ın eteklerinde bir tepede Kral Meles tarafından kurulmuş.
En önemli özelliği ise şüphesiz tarih derslerinde öğrendiğimiz, parayı bulan medeniyet olan Lidyalılar’ın başkenti ve tek Lidya şehri olması. Altın zengini olan Lidyalılar parayı (sikkeyi) icat ederek, devlet güvencesinde paranın ilk basıldığı yer olarak tarihe geçmiştir. Altınla zenginleşen şehirin gelişmesinde ticaret çok önemli bir yer tutmuş. Tarım, hayvancılık, ticaret ve Sart (Paktalos) Çayı’nda yapılan altın madenciliği sayesinde Anadolu’nun en zengin şehirlerinden biri olmuştur. Adı zenginliğin tarif edilmesi için kullanılan Karun’un (Krezüs) vatanıdır Sardes. Batı Anadolu’da şehirleri birbirine bağlayan Kral Yolu’nun başlangıcı Sardes’tir. Zenginliği sayesinde şehir planlaması konusunda da eşsiz özellikler taşıyan Sardes, Mezopotamya dışındaki en büyük savunma duvarları ile çevrelenmiş.
Antik dönemde şehrin aşağıdaki gibi göründüğü tahmin ediliyor:
Antik kentin kıyısında kurulduğu Sart Nehri önemli bir altın madeni kaynağı iken Roma Dönemi’ne gelindiğinde nehirde altın tükenmiş. Ancak şehir önemini kaybetmemiş, önemli bir psikoposluk merkezi haline gelmiş. Hıristiyanlığın batıya yayılmasında önemli rol oynayan Batı Anadolu’daki yedi kiliseden birine ev sahipliği yapmıştır.
Sardes Antik Kenti’nde Gezilecek Yerler
Sardes Antik Kenti sınırları içinde ziyaret edilebilecek iki farklı alan bulunuyor. İlki okul, hamam ve gimnaysum kompleksinin bulunduğu bölüm. İkincisi ise Artemis Tapınağı’nın bulunduğu bölüm. İki bölüm arasında yaklaşık 2 km’lik bir mesafe bulunuyor. Antik kent için yer alan stadyum, tiyatro gibi diğer bölümler ise kazı çalışmaları devam ettiğinden ziyarete açık değil. Ziyarete açık olan bölümlerde görebileceğiniz yerleri aşağıda sıraladım.
Latrina – Tuvaletler
Sardes Antik Kenti ana girişinden girdiğinize karşınıza ilk çıkan yer hamam ve gimnaysum kompleksine ait latrina yani tuvaletler. Roma Dönemi’nde tuvaletler açık düzende ve yan yana oturulup ihtiyacın giderildiği, önemli görüşmelerin hatta toplantıların yapıldığı yerler olduğu biliniyor.
Lokanta ve Dükkanlar
Latrinayı geçtikten sonra yürüyüş yolunu takip ettiğinizde solda, Sütunlu Cadde’nin kenarında dükkanlar ve lokantaları göreceksiniz. Burası şehrin ticaretinin döndüğü, İpek Yolu tüccarlarının alışveriş yaptığı ve karınlarını doyurduğu yerler. Dükkanlardan birinde, yukarıdaki fotoğrafta yer alan Haçlı Tekne yer alıyor.
Sütunlu Cadde
12 metre genişlikte, altından su ve kanalizasyon sisteminin geçtiği bir cadde burası. Hem yayalar hem de araçlar için kullanılıyormuş bu cadde. İpek Yolu ticaretinin gerçekleştiği, başka şehirlerden ülkelerden gelenlerin şehre girdiği cadde. Gittiğinizde araçların geçtikçe teker izlerini bıraktığı zemin taşlarını bulmayı unutmayın.
Okul, Hamam ve Gimnaysum Kompleksi
Sütunlu Cadde’nin hemen yanında yer alan devasa yapı Sardes Antik Kenti’nin simgesi haline gelmiş olan hamam ve gimnaysum kompleksine aittir. M.S. 2.yüzyılda Roma Dönemi’nde inşa edilmiş olan yapı içinde okul, kütüphane, spor alanları ve hamam bulunmaktadır. Aşağıdaki fotoğrafta havuzların bulunduğu bölümü görebilirsiniz.
Sinagog
Hamam, gimnasyum kompleksinin önünde bulunan avlunun güneyinde yer alan bazilika, M.S. 3. yüzyılda Roma Dönemi’nde sinagog olarak kullanılmaya başlanmış. Bu Sinagog antik dünyanın en büyük üçüncü havrası imiş. Sinangog bölümü biz 2021 yılı ekim ayında gittiğimizde restorasyon çalışmaları nedeni ile ziyarete kapalı idi.
Artemis Tapınağı
Artemis Tapınağı, hamam ve gimnasyum kompleksinin bulunduğu noktaya yaklaşık 2 km mesafede ve farklı bir giriş kapısına sahip. Giriş ücreti bilgilerinin yukarıda verdiğimden tekrarlamıyorum.
Tapınak alanına girdiğinizde öncelikle kent kazıları ile bilgilerin yer aldığı panoları sonra da aşağıdaki fotoğrafta yer alan vinci görüyorsunuz. İstanbul Arkeoloji Müzeleri müdürü Osman Hamdi Bey’in daveti ile Amerikalı bir kazı ekibi 1910-1914 yılları arasında ve 1922’de Artemis Tapınağı çevresinde kazılar yaparak ilk önemli buluntuları çıkarmıi. Vinç o dönem Amerikalı ekibin kullandığı malzemelerden biri.
Günümüze kadar korunmuş dünyanın en görkemli İyon tapınaklarından biri olan Artemis Tapınağı’ndan geriye bugün çok sayıda sütun başı, ayakları kalmış. İki tane sütun ise tam olarak ayakta kalmış. Her sütunun sütun başı ve kaidesi birbirinden farklı çünkü bu sütunlar farklı dönemlerde ve farklı kişiler tarafından yapılmış. Antik dönemde hayırseverler tapınaklara sütun bağışlayabiliyorlarmış.
Tapınağın yapımına Lidya Kralı Karun döneminde başlandığı tahmin ediliyor. Artemis Tapınağı’nın bir benzeri de Efes Antik Kenti’nde yer alıyor. Helenistik dönemde İyon tarzında yapılmış en büyük tapınaklarından biri imiş. İç bölümdeki kutsal yerlere giriş kısımları karşısında 8 sütun, yan kanatlar boyunca ise 20 sütun bunuyormuş. Tapınağın antik dönemdeki görüntüsü aşağıdaki gibi imiş:
Artemis Tapınağı Artemis Tapınağı
Hristiyanlık bölgeye geldiğinde tapınak önemini kaybetmiş ve 4. yüzyılda tapınağın güneydoğu bölümüne bir kilise yapılmış. M Kilisesi olarak anılıyor.
Artemis Tapınağı çevresinde çok sayıda bilgilendirme panosu ile hem alanın tarihçesi hem de yapılara dair detaylı bilgileri anlatmışlar. Sütunları ve büyüklüğü ile beni çok etkileyen bir antik alan keşfi oldu benim için Artemis Tapınağı.
Bin Tepeler
Sardes Antik Kenti, dünyanın en büyük tümülüs alanına da ev sahipliği yapıyor. Antik kentin 5 km kuzeyinde, Marmara Gölü’nün güney kıyısında yer alan, M.Ö. 6. ve 5. yüzyıla tarihlenen 85 adet Lidya Kral Mezarı şu an minik tepeler gibi göründüğünden Bin Tepeler olarak anılıyor.
Sardes Antik Kenti Haritası
Sardes Antik Kenti haritası aşağıda yer alıyor. Antik kentin şu an ziyaret edilebilen iki bölümü var. Birincisi Gimnasyum-Hamam Kompleksi ile Sinagog ve Sütunlu Cadde’nin olduğu bölüm diğeri ise Artemis Tapınağı’nın olduğu bölüm. İki bölüm arası 1 kilometreden fazla, ayrı giriş kapıları bulunuyor. Tiyatro ve Stadyum bölümü ise şu an ziyarete açık değil.
Sardes Antik Kenti Videosu
Sardes Antik Kenti’ni gezerken çektiğim videoyu aşağıda göreceksiniz. Umarım videoyu izler, beğenir ve hatta kanalıma abone olursunuz.
Sardes Antik Kenti Fotoğrafları
Bu yazıda kullandığım fotoğrafların tamamını aşağıda göreceksiniz. Tüm fotoğrafların telif haklarının bana ait olduğunu hatırlatmak isterim.
Sardes Antik Kenti 
Manisa’da Gezilecek Diğer Yerler
Sardes Antik Kenti gelmişken, aşağıda listesini göreceğiniz Manisa’da gezilecek diğer yerleri de ziyaret etmenizi öneririm:
- Kula Divlit Volkanik Parkı
- Jeopark Alanı içinde yer alan Sandal Divlit Yanardağı/Konisi
- Tarihi Kula Evleri
- Kula Peri Bacaları
- Çakırca Bazalt Sütunları
- Tabduk Emre ve Yunus Emre Türbesi
- Adala Kanyonu
- Kurşunlu Kaplıcaları
- Thermai Thessos Kaya Oymaları
- Suuçtu Şelalesi
- Kız Köprüsü
Yolda Kalın!