Nefs-i Cihan İsfahan’da Gezilecek Yerler

Nefs-i cihan yani dünyanın yarısı İsfahan, Selçuklular döneminde başkentlik yapmış, Safeviler’in başkenti olduğu dönemde ise en güçlü zamanlarını yaşamış. Mavi çini işlemeli binaları nedeniyle mavi şehir olarak da anılan İsfahan’ı Zayende nehri ikiye ayırmış, nehrin üstüne de birbirinden güzel köprüler yapılmış. İsfahan gezi notlarımı, İsfahan’da gezilecek yerler hakkındaki önerilerimi bu yazıda bulabileceksiniz. 

Kısaca İsfahan

İsfahan, Safeviler döneminde dünyanın en büyük şehirlerinden biri olmuş, güçlenmiş, güzelleşmiş, hanedanın başkenti olmuş. Asya, Mezopotamya ve Anadolu’ya hakim konumu nedeniyle İpek Yolu’nun önemli duraklarından biri haline gelmiş. Bugün el dokuması halıları, çini işleri, camileri, sarayları, köprüleri, meydanları, çayhaneleri, çarşıları ile İran’ın en popüler şehirlerinden; Türk, Fars ve İran medeniyetinin önemli duraklarından biri İsfahan!

İran’da eyalet yapısı var ve İsfahan şehri, İsfahan eyaletinin başkenti olarak kabul ediliyor.

İsfahan’da Gezilecek Yerler 

İsfahan, İran mimarisinin en güzel örneklerine ev sahipliği yapan İran’ın en güzel şehri. İyi tasarlanmış şehir planı, çini işleri ile süslenmiş yapıları ile gezginleri cezbediyor. İsfahan’a gidip görmeden dönmeyin diyeceğim 20 yeri gelin, birlikte gezelim.

1. Nakş-ı Cihan Meydanı (İmam Meydanı)

İsfahan’a gidişim; Tahran’dan gece bindiğim ve bütün gece süren otobüs yolculuğu ile olmuştu. Sabah çok erken vakitte indiğim İsfahan’da henüz hiçbir yer açılmamıştı. Böylece, İsfahan’ın simgesi haline gelmiş olan meşhur İmam Meydanı’nı gündüz kalabalığı çökmeden, kimsecikler yokken görme imkanı yakalamıştım. Meydanı çevreleyen mavi yapılar, yeni yeni doğmaya başlayan güneş ve ben!

İsfahan’ı anlatmaya başlayınca ilk bahsi geçen yer ister istemez Nakş-ı Cihan meydanı oluverir. 512×163 metre boyutları ile Çin’deki Tiananmen Meydanı’ndan sonra dünyanın en büyük ikinci meydanı olduğu söyleniyor. İlk yapıldığında yani Safeviler döneminde Şah Abbas’ın şerefine, dünyanın en büyük meydanı olarak inşa edilmiş. Nakş-ı Cihan Meydanı yani İranlılar’ın yaygın kullandıkları adı ile İmam Meydanı, dünya, ahiret ve iktidarı (mülkü) aynı mekânda buluşturan İslami şehir mimarisinin en güzel örneği ve 1979’ten bu yana Unesco Dünya Kültür Mirası Listesi’nde yer alıyor.

Dikdörtgen yapılı meydanın tüm çevresini saran ve kapalı çarşı olarak hizmet veren yapı, meydanın dış dünya ile bağlantısını kesiyor. Meydana girdiğinizde artık sadece bu meydan ve çevresindeki muhteşem yapılarla ilgileniyorsunuz. Meydanın ortasında bir havuz var, eğer uygun ışığı yakalayabilirseniz harika yansıma fotoğrafları çekebilirsiniz.

Meydanın içine araç girişi var ne yazık ki. Ayrıca meydanın içinde fayton gezisi yapabilir veya bisiklet kiralayarak gezebilirsiniz. Ya da sadece çimenlerin üstüne oturup gelip geçeni, kalabalığı izleyebilirsiniz.

2. Mescid-i Şah – Şah Camii – İmam Cami – Abbasi Camii

İmam Meydanı’nı çevreleyen camilerden biri, meydanda ilk ziyaret edilen yerlerin başında gelen Mescid-i Şah, veya İmam Camii veya Abbasi Camii. Etkileyici yapısı ve çini işlemeleriyle dikkatleri kendine çeken camii; hat yazıları, gökkuşağının yedi renginin kullanıldığı çinileri, mescit ve kışlık camii yapıları ile halen ibadet için de en fazla kullanılan yer. Camiinin kubbesi ise akustik olmakla kalmıyor, 49 farklı yankı oluşturabiliyor imiş, denemeyle anlaşılmıyor şimdiden söyleyeyim. Benim İsfahan’da dönüp dolaşıp önüne geldiğim, en beğendiğim yer bu camii.

İran’da, turistik hemen her yerin, camii dahi olsa girişi ücretli. Şah Camii giriş ücreti de 100.000 Riyal yani yaklaşık 4 Usd. Namaz saatlerinde içeriye turist almıyorlar.

3. Şeyh Lütfullah Cami

Nakş-ı Cihan Meydanı’ndanki en küçük ve zarif ibadethane olan Şeyh Lütfullah Camii adını İslam alimi ve aynı zamanda Şah Abbas’ın kayınpederi olan Şeyh Lütfullah’tan almış. İlk yapıldığında camii olarak planlanmadığından minareleri olmayan binanın çinileri, gökyüzü ve yeryüzünü betimler şekilde yapılmış. Gök ve yeri birleştiren ve hayatın sürekliliğini anlatan burgu figürü camiinin genel süslemelerine hayat vermiş. Burgu figürlerini aşağıdaki fotoğrafta açık mavi olarak görebilirsiniz;

Şeyh Lütfullah Camii’nin giriş ücreti 100.000 Riyal yani yaklaşık 4 Usd. Namaz saatlerinde içeriye turist almıyorlar.

4. Âli Kapı (Bab-ı Ali) Sarayı – Devlet Kapısı

Kraliyet sarayı olarak yapılmış olan Ali Kapı Sarayı, meydana hakim konumu ile meydanda düzenlenen törenleri en iyi şekilde izlenebilecek şekilde tasarlanmış. 38 metre yüksekliği ile 6 kattan oluşan sarayın en ilginç yeri ile 18 sütunun süslediği terası. Teras ve zarif sütunlar kadar bu terastan meydan manzarası da görülmeye değer. Sarayın en güzel yerlerinden biri de müzik odası, hem akustiği hem de duvar/tavan süslemeleri ile muhteşem güzellikte.

Saray müze olarak ziyaret edildiğinden giriş-çıkış saatlerine dikkat etmekte fayda var. Ali Kapı Sarayı giriş ücreti 100.000 Riyal yani yaklaşık 4 Usd.

5. Mescid-i Cuma Camii

İran’ın en büyük camii kompleksi, İsfahan’ın Unesco Dünya Kültür Mirası listesindeki yerlerinden bir diğeri Cuma Camii. Selçuklu mimarisinin muhteşem örneklerinden biri. Kubbelerinden biri Nizam-ül Mülk adına yaptırıldığı için onun adını taşıyor.

Camii kompleksinin olduğu bölge, Zerdüştlük zamanında da ibadethane olarak kullanıyormuş. Geçmişi çok eskiye dayanıyor. Ancak ilk camii inşaası Melikşah zamanında yapılıyor, sonra Nizam-ül Mülk döneminde eklemelerle zenginleştiriliyor. Selçuklu, Moğol ve Safevi döneminin etkilerini taşıyan camii Unesco Dünya Kültür Mirası listesinde yer alıyor.  

Cuma Camii giriş ücreti 100.000 Riyal yani yaklaşık 4 Usd.

6. İsfahan Büyük Çarşı (Kayseriye Bazarı)

Ortadoğu’nun en eski ve en büyük pazarlarından biri burası. İmam Meydanı’na bağlanan Kayseriye Kapısı nedeniyle, Kayseriye Pazarı da deniyor. Pazarın içinde gezmeye başladığınızda uzaklardan gelen bir tıkırtının peşine düşüp bir bakır atölyesinde kendinizi bulmanız içten değil. Halı, bakır, seramik, minyatür atölyeleri ve dükkanları gezerek bütün gününüzü geçirebilirsiniz. Neredeyse herşey el yapımı, Çin yapımı ürünler henüz burayı işgal etmemiş. El yapımı olmasına rağmen fiyatlar uygun. Çarşının kuzey kısmı halkın günlük ihtiyaçları için ayrılmış. En renklisi tabii ki baharatçılar. Çarşıya girince çıkmak zor, o yüzden müzeleri camiileri gezip ondan sonra kalan bütün vaktinizi bu çarşıda geçirin derim.

7. Çehar Bağ Mesire Alanı

Şah Abbas, Safevi Hükümdarlığı döneminde İsfahan’ın inşası ve düzenlenmesine yıllarını adamış. İsfahan’ın genişlemesine sağlamak için ortası ve çevresi ağaçlık bir cadde yaptırdı, böylece eski kent ile yeni kent birbirine bağlanabilecekti.

8. Çehar Bağ Medresesi – Abbasi Otel

Çehar Bağ Medresesi, zamanında kervansaray olarak inşa edilmiş, şu an Abbasi Otel’i olarak işletilmekte ve şehrin en prestijli otellerinden biri.

9. Zayende Nehri

İsfahan’a hayat veren nehir Zayende. Zagros Dağları’ndan doğan nehir, İsfahan şehrini ikiye bölüyor ve aynı zamanda şehre getirdiği su sayesinde şehre hayat veriyor. Nehrin sularından en iyi şekilde faydalanabilmek için zaman içinde pek çok ıslah çalışması yapılmış. Şehri iki yakasını bir araya getirmek için de farklı dönemlerde ve farklı tarzlarda Zayende Nehri üzerine pek çok köprü inşa edilmiş. İtalyan köprülerini kıskandıracak güzellikteki köprüleri ve nehir kıyısındaki mesire alanları ile Zayende Nehri, İsfahan şehri için önemli bir sosyalleşme alanı. Çöle yakın iklimi ile İsfahan’da hayat, genelde güneş yakıcılığını kaybettiğinde şehirde yaşayanların nehir kenarına inmesi ile başlıyor. Hem köprüler hem de nehir kıyısı akşam saatlerinde hareketleniyor.

10. Şehristan (Shahrestan) Köprüsü

Zayende nehri üzerindeki en eski köprü Şehristan Köprüsü’dür. Sasani sitilinde yapılmış olan köprü 13 sütünlü ve tuğlalardan yapılmış.

11. Siosepol (33) Köprüsü

300 metreyi bulan uzunluğu, 14 metre genişiği ile Zayende nehri üzerindeki en ihtişamlı köprü Siosepol Köprüsü’dür. Farsça 33 anlamına gelen köprü, adını 33 kemerinden almaktadır. Sadece bir köprü değil, aynı zamanda Zayende nehrinin ıslahı için baraj görevi de görüyor. Allah Verdi Han adıyla da anılan köprünün kemerlerinin altındaki çayhaneler ise, nehre karşı çay keyfini kaçınılmaz hale getiriyor.

12. Khaju (Hacu) Köprüsü

En eski, en uzun, en ihtişamlı derken geldik en zarif köprüye. Khaju Köprüsü, katmanlı teraslı yapısı ile İsfahan sosyal hayatının merkezleri arasında yerini almış. Nehre doğru uzanan merdivenlere oturup keyif yapmak için de birebir.

13. Çehel Sütun Sarayı (40 Sütün Sarayı)

Çehel Sütün Sarayı, aslında 20 sütünlü bir saray olmasına rağmen, sarayın önündeki havuza vuran yansıma nedeniyle 40 Sütün Sarayı olarak nam salmış. II. Şah Abbas döneminde tamamlanan saray daha çok misafirlerin ağırlanması, elçiler, devlet adamlarının katıldığı resepsiyonlar için kullanılırmış. Şu an müze olarak kullanılan saray duvarlarında Şah İsmail ve Yavuz Selim’in Çaldıran Savaşı’nın resmedildiği bir tablo da yer alıyor.

Çehel Sütün Sarayı giriş ücreti 100.000 Riyal yani yaklaşık 4 Usd.

14. Heşt Beheşt Sarayı

Süleyman Şah zamanında yapılan saray, son Safevi sultanlarının yaşadıkları, lüks ve görkemli bir saray imiş ancak çok zarar görmüş.

Sarayın bahçesine giriş ücretsiz ancak binanın içine giriş ücretli ve giriş ücreti 100.000 Riyal yani yaklaşık 4 Usd.

15. Ermeni Mahallesi Culfa – Colfa Mahallesi

Zayende Nehri, İsfahan’ı ikiye ayırıyor demiştik. İsfahan’ın kuzeyinde müslümanlar güneyinde sie Ermeniler yaşıyor. Colfa şehrinden göç ettirilen Ermeniler’in yerleştiği bu bölgeye Colfa Mahallesi adı verilmiş ve İsfahan’da bir Hristiyan mahallesi kurulmuş.

İsfahan’ın farklı bir rengini görmek isteyenler mutlaka nehrin bu yakasına geçip Ermeni Mahallesi’ni görmeliler. Kilise, müze ve Vank Katedrali bu bölgede görülebilecek yerler arasında iken, güzel kafe ve restoranlar da bulunuyor.

16. Vank Katedrali

İsfahan’a göç eden ermeniler 1600’lü yılların başında Vank Katedrali’ni inşa etmişler. İç dekorasyonu İtalyanlar tarafından yapıldığından Floransa kiliselerine benzetilir.

Katedral 08:30-13:00, 15:30-18:30 saatleri arasında ziyaret edilebiliyor, yine müze statüsünde olduğundan girişi ücretli.

17. Mullah Jacob Synagogue

İsfahan, farklı dinlere ait cemaatlere sahip. Mescid-i Cuma Camii’nin yakınında yer alan Mullah Jacob Sinagog’u da bunlardan biri. Sinagoglara turistik olarak girip gezemiyorsunuz ancak dışarıdan görebilirsiniz.

18. Manar Jonban (Sallanan Minareler)

Moğollar döneminde yapılan Jonban Camii’nin 17 metre yükseklikteki minareleri yapımındaki bir teknik sayesinde sallanıyormuş. Eskiden belli saatlerde turistik amaçlı olarak minareleri sallıyorlarmış ama artık bu gösteri yapılmıyor. Camii şehir merkezinde değil, şu an sallanmasa da görmek isterseniz taksi ile ulaşabilirsiniz.

19. Ateşkadeh

İsfahan, Zerdüşt kültürüne de ev sahipliği yapmış bir şehir. Ateşkadeh de bu zamandan kalma bir Zerdüşt Tapınağı. Dünyanın en eski tapınaklarından bir sayılan tapınak Manar Jonban’a da yürüme mesafesinde. Taksi ile anlaşıp ikisini bir arada görebilirsiniz. Bir tepenin üstünde bulunan tapınağın bulunduğu yerden İsfahan manzarasını da izleyebilirsiniz.

20. Nizam-ül Mülk Türbesi

Alparslan ve Melikşah dönemlerinde Büyük Selçuklu İmparatorluğu’nda vezirlik yapmış, Siyasetname adlı kitabın yazarı olan ünlü devlet adamı Nizamülmülk’ün Türbesi İsfahan’da yer alıyor. Ancak türbe maalesef ziyarete açık değil. Dışarıdan görüntüsü yukarıdaki fotoğrafta yer alıyor.

İsfahan’da Ne Yenir?

Yeme içme kültürü ile bize oldukça benzerlik gösteren İran’da kebap kültürü de oldukça yaygın. Aç kalmazsınız diyeceğim ama ben Ramazan Ayı’nda gittiğim için biraz aç kaldım çünkü hiçbir restoran veya kafe açık değildi. Açık olanlar da paket servis veriyorlardı. İsfahan’a ilk gidişim ve ikinci gidişimde denediğim yerleri aşağıda yorumlarımla birlikte göreceksiniz.

Haaj Mahmoud Shefa’at Beryani

Mescid-i Cuma Camii’nin önündeki çarşının içinde yer alan Haaj Mahmoud Shefa’at Beryani restoranına uğrayıp büryan kebap yemeyi ihmal etmeyin. Oldukça salaş bir restoran ve yerellerle birlikte yemek yiyebileceğiniz, İsfahan’ın meşhur Beryani’sini yemek için en iyi yerlerden biri. Bu arada bizdeki büryan kebap ile karıştırmayın, bambaşka bir et yemeği bu.

Naghsh-e Jahan Traditional Restaurant

Naghsh-e Jahan Restoran, adı üstüne hemen Nakşı Cihan Meydanı’nın yanında, House of Artists Spadana Avlusu’ndan giriliyor. Geleneksel İran ve İsfahan yemeklerini bulabileceğiniz bir restoran burası. Dekorasyonu da çok geleneksel.

Ben burada da İsfahan Beryani yedim, oldukça güzeldi, benden tam not aldı. Beryani ve sürahi ile içtiğim ayran için yaklaşık 6-7 Usd ödedim. İran’da ayranı naneli olarak servis ediyorlar ve ayran sipariş ettiğinizde genelde sürahi mi yoksa bardak mı diye soruyorlar. Benim gibi yoğurt ve ayran sevenler için cennet.

Restaurant Shahrzad

Restaurant Shahrzad, İsfahan’ın en meşhur restoranlarından biri. Siesopol Köprüsü’ne çok yakın mesafede. Mekan dekorasyon olarak çok güzel, ancak biz gittiğimizde hizmetten hiç memnun kalmamıştık. Çalışanların menüde ne olduğundan haberi yok, çok kalabalık olduğu için sizinle ilgilenecek birini bulmanız sorun. Akşam 20:00’de restorana gittiğimizde menüden sadece kuzu kalmıştı, kalabalık turist gruplarının tercih ettiği bir yermiş. Hiç memnun kalmadık, rehberlerde çok ismi geçen bir restoran aklınızda olsun. 

Kavun Suyu

İsfahan ve genel olarak İran’da buzlu kavun suyu serinlemek için çok tüketilen içeceklerden biri. İyice olgunlaşmış kavunu şeker ve buz ile blenderdan geçirerek yaptıkları bu su beklediğimden çok daha güzel ve lezzetli idi, bol bol tükettim.

Azadegan Çay Evi

• 

• 

İran kültürünün en önemli parçalarından biri bizdeki kahvehanelerin yerine geçen çayhaneler. İran’da çay önemli bir ritüel. Yanında katılaşmış şeker veya bazı bölgelerde reçel ile içilir. Eskiden kadın-erkek gidilirmiş çayhanelere ancak devrim sonrası kadın-erkek karışık bir şeyler yapılması tasvip edilmediğinden çayhanelere giden sayısı da azalmış ve çoğu kapanmış.

İshafan’da İmam Meydanı çevresindeki esnafa sorarsanız size eski geleneklere göre devam eden çayhanelerin yerini gösterirler. Biz öyle bir esnafa sorduk, “gelin, benimle” dedi. Düştük peşine, sonunda bizi götürdüğü yerde çayı da o ısmarladı. Meğer götürdüğü yer İsfahan’ın en meşhur çayhanesi imiş. İlk gittiğimde sadece çay vardı ama artık restorana dönmüş diyorlar. İkinci gidişimde Ramazan nedeniyle kapalı olduğu için son halini göremedim.

İsfahan Nerede?

İsfahan İran’ın neredeyse ortasında yer alıyor. Tahran ile Şiraz şehirlerinin neredeyse tam ortasında diyebiliriz. Tahran’a 445, Şiraz’a ise 488 km mesafede yer alıyor.

İsfahan’a Nasıl Gidilir?

İsfahan’a Türkiye’den direk uçuş bulunmuyor. Bu nedenle uçakla Tahran’a gidip, Tahran’dan otobüs, tren veya iç hat uçuşları ile İsfahan’a ulaşabilirsiniz. İran’da iç hat uçuşlarının fiyatları bizden daha ekonomik, zaman kısıtlamanız varsa uçağı tercih edebilirsiniz. Otobüs çok ucuz bir ulaşım seçeneği, Tahran’dan İsfahan yaklaşık 12 saat sürüyor. Gece otobüsleri de oldukça rahat, akşam Tahran’dan otobüse binip sabah İsfahan’da olacak şekilde de plan yapabilirsiniz.

İran gezi notları yazım da ilginizi çekebilir.

İsfahan’da Nerede Kalınır?

İsfahan İran’ın en turistik şehirlerinden bir tanesi, dolayısıyla oldukça fazla konaklama seçeneği var. Lüks bir konaklama deneyimi isterseniz Abbasi Otel, ortalama ve temiz bir otel isterseniz İran Otel, ekonomik bir seçenek isterseniz İsfahan Heritage Hostel merkeze yakın konumları ile önerebileceğim oteller.

İsfahan’dan Ne Alınır?

İsfahan’da çarşıları gezerken aklınızı kaçıracağınızı garanti ederim. Meşhur İran halılarından el yapımı bakır ve seramik işlerine, binbir çeşit doğal dokuma ürün yan yana sıralanmış dükkanlarda alıcılarını bekliyor. Eğer alışveriş konusunda kendini tutamayanlardansanız İsfahan’a cebiniz dolu gelin derim. İran’da gezdiğim yerler arasında hediyelik eşya, turistik ürünler açısından en zengin yerin İsfahan olduğunu da söylemeden geçmeyeyim. Kendinize İran’dan bir hatıra almak istiyorsanız İsfahan doğru yer!

İran, tarihinden gelen muhteşem Fars, Safevi, Selçuklu medeniyetlerinin izlerini hala en derin biçimde içinde taşıyor. Mutlaka gidilmesi, görülmesi, her bir şehrinde vakit geçirilmesi gereken bir ülke. Biz bugünlük İsfahan’a bir yolculuk yaptık sizlerle, umarım keyif almışsınızdır!

Bu yazının kısa versiyonu Skyroad dergisi Aralık 2018 sayısında yayınlanmıştır. 

Yeni yazılarımdan haberdar olmak ve daha fazla fotoğraf, video için sosyal medya hesaplarımı takip etmeyi unutmayın! 

• Instagram: Cokokuyancokgezen
• Facebook: Cokokuyancokgezen 
• Youtube: Cokokuyancokgezen

Yolda kalın.