Milli Mücadelemizin kaderini değiştiren, Türk Ordusu’nun geri çekilmesinin son bulduğu Sakarya Meydan Muharebesi’nin ve öncesindeki çatışmaların yaşandığı, Ankara’nın Haymana ve Polatlı ilçelerinde bulunan 13.850 hektarlık bir alanı kapsayan Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Milli Parkı 8 Ağustos 2015’te milli park ilan edilmiş. Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Milli Parkı sınırları içinde bulunan önemli alanları bu yazıda anlatmaya çalışacağım.
Tarihimizi değiştiren, özgürlüğümüzü borçlu olduğumuz, başta Başkomutanımız Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere, tüm asker ve şehitlerimize saygı, sevgi ve minnetle…
Mustafa Kemal Atatürk, 26 Ağustos 1921: “Hattı-ı müdaafa yoktur, satı müdaafa vardır, o satıh bütün vatandır!“
Bu Yazıda Bulacaklarınız
Sakarya Meydan Muharebesi – Dünya Savaş Tarihinin En Uzun Meydan Muharebesi
Ankara’da meclis kurulmuş, Mustafa Kemal meclis tarafında Başkomutan seçilmiş, ordunun başına atanmıştı. Ancak Yunan orduları Anadolu’daki ilerleyişini sürdürmekteydi. Bu ilerlemeye “dur” demek amacıyla, Mustafa Kemal Paşa önderliğinde, Ankara’nın Polatlı ve Haymana ilçeleri sınırları içinde 23 Ağustos 1921’de Sakarya Meydan Muharebesi başladı.
Sakarya Meydan Muharebesi gece-gündüz demeden tam 22 gün sürdü ve dünya savaş tarihine en uzun süren meydan muharebesi olarak geçti. 13 Eylül 1921 günü savaş Türk Ordusunun zaferi ile sonuçlandı. Ve böylece milli mücadelenin zaferleri başlamı, yıllar süren yenilgilerin sonu gelmiş oldu!
Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Milli Parkı’na Gitmek için En İyi Zaman
Şehitliklerimiz ve böyle bir milli parkı ziyaret etmek için tabii ki belli bir zaman kısıtlaması yok. Biz Ağustos ayında gittiğimizde gayet iyiydi, sadece kış aylarında Polatlı’nın buz tutturan bir soğuğu olduğunu hesaba katmanız iyi olur.
Her yıl 13 Eylül’de, Ankara’nın Polatlı ilçesinde Sakarya Meydan Muharebesi’nin anısına tören ve etkinlikler düzenleniyor. Bu etkinlikler kapsamında; Kartal Tepe’den Duatepe’ye zafer yürüyüşü de yapılıyormuş, ilginizi çekerse o yürüyüşe katılacak şekilde bir plan yapabilirsiniz.
Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Milli Parkı Nerede, Nasıl Gidilir?
Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Millî Parkı, kurtuluş mücadelemizin akışını değiştiren Sakarya Meydan Muharebesi’nin yapıldığı alanda kurulmuş olan bir millî park. Milli park Ankara’nın Polatlı ve Haymana ilçelerinin sınırları içinde yer alıyor.
Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Millî Parkı; 08 Şubat 2015 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan kararla 13.850 hektarlık alanda kurulmuş ve bugün içinde ziyaret edilebilecek pek çok şehitlik, müze ve anıtı ile Türkiye’de yaşayan herkesin mutlaka görmesi gerektiğine inandığım yerleri arasındadır.
Milli parkın bazı bölümleri Polatlı şehir merkezinde iken Şehitlikler genelde ovaya yayılmış olduğundan gezmek için bir araca ihtiyacınız olacaktır. İhtiyacınıza uygun bir araç kiralamak için uluslararası güvenilirliği olan Rentalcars.com sitesine bakabilirsiniz.
*Kaynak: TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu
Biz milli parkı gezmek için günübirlik Eskişehir’den gittik. Ankara ve/veya Eskişehir gezi rotanıza burayı da eklemeyi düşünebilirsiniz. Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Millî Parkı’nın merkezini Polatlı alırsak çevresindeki yerlere mesafelerini aşağıda görebilirsiniz;
- Polatlı-Ankara arası 80 km,
- Polatlı-Eskişehir arası 157 km,
- Polatlı-Afyonkarahisar arası 183 km,
- Polatlı-Bolu arası 235 km,
- Polatlı-İstanbul arası 460 km.
Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Milli Parkı Haritası
Milli park içinde ziyaret edilebilecek şehitlik, anıt, müze gibi yerleri Google Haritalar uygulaması üzerinde işaretledim. Aşağıdaki harita görseline tıklayarak haritaya ulaşabilirsiniz.
Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Milli Parkı’nda Ziyaret Edilecek Yerler
Milli park sınırları içinde ziyaret edilebilecek çok sayıda şehitlik bulunuyor. Aşağıda ziyarete uygun olan şehitlik, müze ve anıtları göreceksiniz, eksiklerimiz varsa affola…
Sakarya Şehitliği ve Zafer Anıtı, Zafer Müzesi
Sakarya Şehitliği ve Zafer Anıtı, Polatlı şehir merkezindeki Kaşı Tepe mevkiinde bulunuyor. Polatlı şehir içinde olması nedeniyle ulaşımı en kolay, içinde bir müze bulunması nedeniyle detaylı bilgi alabileceğiniz ilk ziyaret noktası Sakarya Şehitliği ve Zafer Anıtı. Eğer milli parkı gezmeye başlamadan önce biraz bilgi alayım derseniz burası doğru bir başlangıç noktası. Anıtın altında minik bir Zafer Müzesi var, müze girişi ücretsiz. Müze görevlisinden milli parka dair broşür ve bilgi isteyebilirsiniz.
Kaşı Tepe’deki bu anıtın yapımına Sakarya Meydan Muharebesi’nin 50. yılı olan 28 Ekim 1971’te başlanmış ve Cumhuriyetin 50. yılı olan 28 Ekim 1973’te tamamlanarak ziyarete açılmış.
Anıt için, bulunduğu tepeden faydalanılarak, oldukça etkileyici bir tasarım yapılmış. Anıta girişi tepenin eteklerinde bulunan merdivenlerle yapılıyor. Daralarak yükselen merdivenler Sakarya Zaferi’nin zor koşullarını simgelemesi için bu şekilde yapılmış. 420 basamaklı merdivenin sağ ve solunda muharebenin süresine ithafen 42 çift sütun bulunuyor. Savaş süresince yaşanan gece ve gündüzleri anlatmak için 42 çift sütun dikilmiş. Anıtın en yüksek kısmında kadın, asker ve çocuktan oluşan heykel ise milli gücün simgesi olarak zirveye yerleştirilmiş.
Sakarya Şehitliği’ne 1932-1961 yılları arasında, Polatlı Topçu Okulu tarafından, Polatlı civarındaki köyler ve Karatepe’de bulunan 140 şehidimizin naaşı nakledilmiş ve burada ebedi istirahgahlarına kavuşmuşlar, huzur içinde uyusunlar.
Kartaltepe Anıtı
Ankara-Eskişehir karayolu üzerinde Polatlı’ya 7 km kala mesafede yer alan Kartaltepe, Duatepe ile birlikte ; hem Sakarya Nehri üzerinde bulunan Beylikköprüsü bölgesinde bulunan geçit ve köprüleri kontrol eden bir konumda olması hem de İğciler Boğazı olarak bilinen ana yolu kontrol etmesi nedeniyle çok stratejik konumda bulunuyor.
Stratejik önemi nedeniyle düşman kuvvetlerinin önem verdiği noktalarıdan biri olan Kartaltepe düşmanın en son terk ettiği bölgeler arasında. Tepenin savunması 17. Tümen tarafından yapılmış. Ancak 31 Ağustos tarihinde düşman tepeyi ele geçiyor, 12 Eylül’de 1. 3. ve 5. Tümen Alaylarının desteği ile geri alınmış.
Bu önemli mevkiye dikkat çekmek amacıyla ana yoldan görülecek şekilde 32 metre yüksekliğinde ihtişamlı bir Mehmetçik Anıtı bu tepeyi süslüyor.
Sakarya Meydan Muharebesi ve Türk Tarihi Müzesi
Kartaltepe’ye Mehmetçik Anıtı’nın hemen arkasına 5 katlı, kocaman ve maalesef çok çirkin bir müze inşa edilmiş. Müze, Orta Asya Türk tarihinden başlayarak Sakarya Meydan Muharebesi’ne uzanan süreci anlatacak şekilde tasarlanmış. Maalesef bu müzenin neredeyse aynısı Afyonkarahisar’da da bulunuyor, herhalde aynı vizyonsuz firmaya ihale edilmiş ve amaç müze kurmaktan ziyade birilerine para yedirmek olmuş. “Bu kadar büyük bir bina inşa edildiğine göre Kurtuluş Savaşı ve Sakarya Meydan Muharebesi uzun uzun anlatılmıştır” diye bir beklenti ile içeriye giriyorsunuz ancak uzun uzun Orta Asya Türk tarihini izliyorsunuz, Kurtuluş Savaşı’na, Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarına, Sakarya Meydan Muharebesi’ne o kadar az bir alan ayrılmış ki müze denen bu yerden çıkınca sinirden ağladım. Bu nedenlerle bu müzeden herhangi bir görsel eklemiyorum, hiç kimseye gitmesini de önermiyorum. Bizim vergilerimizle yapılan üstelik giriş ücreti de alınan böyle bir müze yapanları vicdanları ile baş başa bırakıyorum.
Üstelik bir de otopark ücreti adı altında müzeye giriş ücreti alınıyor.
Duatepe Anıtı
Polatlı şehir merkezine 10 km mesafede bulunan Kartaltepe’nin karşısında yer alan Duatepe, Milli Mücadelemiz açısından çok önemli bir noktadadır. Osmanlı İmparatorluğu’nun Viyana’dan başlayan geri çekilmesi 238 yıl sonra Duatepe’de son bulmuş, düşmana karşı taarruz burada başlamıştır! 10 Eylül 1921’de Duatepe düşmandan temizlenmiş ve burada başlayan ilerleme düşmanın İzmir’den denize dökülmesine kadar devam etmiştir.
Her yıl 13 Eylül’de burada Sakarya Meydan Muharebesi’nin anısına tören ve etkinlikler düzenleniyor. Burada bir etkinlik alanı, meydan, amfi tiyatro alanı bulunuyor. Biz gittiğimizde Ağustos ayı idi ve anıtta bakım-onarım çalışmaları vardı, 13 Eylül’deki etkinlikler için hazırlıklar yapılıyordu, bu nedenle yukarıdaki fotoğrafta anıt çevresinde bir iskele görüyorsunuz.
Gazi Tepe
Sakarya Meydan Muharebesi’nin önemli anlarından birine şahit olan yer Gazi Tepe, adını da bu olaydan alıyor. Tarih 12 Ağustos 1921; Mustafa Kemal Paşa yanında İsmet Paşa ve Kazım Paşa ile birlikte bu tepede bulunan birlikleri ziyarete geldiği sırada atı ürküyor ve şaha kalkıyor. O sırada hazırlıksız yakalanan Mustafa Kemal Paşa atından düşüyor ve maalesef ki kaburga kemiği kırılıyor.
23 Ağustos 1921 günü emniyet müfrezesi olan 13. Tümen ile 2. Yunan Tümeni ilk çatışmaya giren tümen oluyor. 2003 yılında bu müfrezede şehit olmuş olan 13 mehmetçiğimizin anısına burada bir anıt inşa edilmiş.
12. Grup Şehitliği
Sakarya Meydan Muharebesi’nde en zorlu çatışmaların yaşandığı yerlerden biri de Beştepeler ve Velidetepe bölgeleri olmuş. Bu bölge 12. Grup 11. Tümen tarafından savunulmuş. Ancak Yunanlıların cephenin sol kanadından kritik bir harekat başlatması nedeniyle 12. Grubun tamamı Haymana’nın güneydoğusuna kaydırılmış. 12. Grup bu bölgeye geldikten sonra 5 gün boyunca direnerek zaferin kazanılmasını sağlamış.
İşte bu anıt, 12. Grup’ta savaşan aziz şehitlerimizin anısına yapılmış, burada 50’ye yakın şehidimiz yatıyor.
Halide Edip Adıvar ve Kadın Kahramanlar Müzesi
Halide Edip Adıvar ve Kadın Kahramanlar Müzesi, Polatlı ilçe merkezine 20 km mesafede yer alıyor. Müze, Pazartesi ve Salı günleri kapalı olup diğer günler 10:00 – 17:00 saatleri arasında ziyaret edilebilir.
Savaş bittikten sonra; Halide Edip Adıvar, Yusuf Akçura ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu’ndan oluşan Yunan Mezalimi İnceleme Komisyonu kurulmuş ve Yunan Ordusunun işgalleri sırasında köylerde yaptıkları mezalimi incelemişler. Müze binası bu komisyonun çalışmalarının yürütüldüğü yer ve savaş sırasında 12. Grup Karargahı olarak kullanılmış.
Türk Kadınını onurlandırmak için savaşta kadınların yaşadıklarının anlatıldığı bir müze olarak tasarlanmış.
Mangal Dağı Şehitliği
Sakarya Meydan Muharebesi’nin yaşandığı cephelerden biri Mangal Dağı. Bölge Haymana ilçesi sınırlarında, Ankara’ya 105 km., Haymana’ya 28 km. mesafede yer alıyor.
23 Ağustos 1921 tarihi, Sakarya Meydan Muharebeleri’nin ilk günü sayılıyor. Stratejik bir noktada bulunan bu bölgedeki çatışmalar Mangal Dağı Muharebeleri olarak Türk İstiklal Harbi tarihine geçmiştir. Mangal Dağı’ndaki savaş sırasında ne yazık ki 1000’e yakın askerimiz şehit düşmüş. Şehitlerimizin anısına burada bir şehitlik yapılmış.
Haymana İdari ve Ziyaretçi Merkezi
Haymana ilçesinde bulunan Çaldağ İlkokulu, Kurtuluş Savaşımızı gençlere anlatmak amacıyla 2021 yılında restore edilerek Haymana İdari ve Ziyaretçi Merkezi olarak hizmete açılmış. Merkezde Sakarya Meydan Muharebelerine ait görsel ve işitsel bilgilendirme malzemeleri yer alıyor. Yine de beklentiniz çok yüksek olmasın.
Yukarıda detaylarından bahsettiğim yerler dışında; Kışla Hastanesi Şehitliği, Şehit Binbaşı Hüseyin Avni Alparslan Şehitliği, İkiztepeler Şehitliği, Eski Polatlı Şehitliği de ziyaret edilebilecek yerler arasında.
Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Milli Parkı Ziyaret Saatleri
Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Milli Parkı sorumluluğundaki Şehitlikler, Müze ziyaretçi yerleri Pazartesi günleri kapalı diğer günler 09:00 – 17:00 saatleri arasında ziyaretçilere açık. Tek istisna Halide Edip Adıvar ve Kadın Kahramanlar Müzesi, Pazartesi ve Salı günleri kapalı.
Kurtuluş Savaşımızın Geçtiği Mutlaka Görmeniz Gereken Diğer Milli Parklar
Kurtuluş Savaşımızın geçtiği her cepte birbirinden önemli, bu uğurda şehit olan Mehmetçiklerimizin her biri birinden kıymetli.
- Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Milli Parkı: Bu yazıda detaylarını bulacağınız Haymana ve Polatlı ilçelerini kapsayan milli parktır.
- Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı & Çanakkale Şehitliği: Gelibolu Yarımadası’nın güneydoğu ucunda bulunan milli park 33.000 hektarlık bir alana yayılmıştır.
- Başkomutan Tarihi Milli Parkı & Afyon Kocatepe & Kütahya Dumlupınar Şehitlikleri: Afyon ve Kütahya illerinde 34.848 hektar alana yayılmış olan milli park Afyon Kocatepe ve Kütahya Dumlupınar olmak üzere iki ana bölümden oluşur.
- İstiklal Yolu Tarihi Milli Parkı: İnebolu sahilinden başlayıp Kastamonu ve Çankırı üzerinden Ankara’ya uzanan, Türk Kurtuluş Savaşı boyunca İnebolu’ya deniz yoluyla gelen cephanenin kağnılarla cepheye ulaştırılmasında kullanılmış olan 344 km’lik yoldur.
Ben şahsen Kurtuluş Savaşımızın geçtiği her vatan toprağını çok kıymetli buluyor ve her Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşı’nın bu alanları mutlaka ziyaret etmesi gerektiğini düşünüyorum. Özellikle gençlerin, öğrenci ve öğretmenlerin buraların her adımını gezmesi çok kıymetli.
Bu vesile ile Kurtuluş Savaşımızı mükemmel bir şekilde anlatan, Turgut Özakman’ın kaleme aldığı “Şu Çılgın Türkler” kitabını herkesin okumasını tavsiye ediyorum, kitabı buradan temin edebilirsiniz. Kitap okumayı sevmeyenler için (umarım öyle birileri yoktur), bu kitabın dizisi de çekilmişti, Youtube’da arayıp bulabilirsiniz.